Sinds het presidentschap van Obama lijkt alles in de Verenigde Staten erop te wijzen dat het niet de goede kant opgaat voor ”evangelicals”. Ze voelen zich steeds meer vreemdeling in eigen land.

De snelle aanvaarding van het homohuwelijk, de toenemende vijandigheid van seculiere inwoners jegens conservatieven die weigeren zich aan te passen (zoals de bakker die geen taart wil bakken voor een homopaar) en het in toe- nemende mate seculiere karakter van het conservatisme baren evangelicals zorgen. Deze ontwikkelingen geven weinig hoop dat ze een rol van betekenis kunnen spelen in de maatschappij.

Het is echter niet de eerste keer dat evangelicals zich gemarginaliseerd voelen. Het dieptepunt in de tijd tussen de beide wereldoorlogen mag niet vergeten worden. Het is nodig om oog te hebben voor de langere traditie van ambivalentie in hun betrokkenheid bij de samenleving en de politiek.

De theologie van evangelicals kan daar overigens invloed op heb- ben. In perioden van marginalise- ring is de premillennialistische eschatologie, waarin toenemende vervolging wordt verwacht, sterk. Dit staat in contrast met het protestantse postmillennialisme, waarin Gods Koninkrijk zal neerdalen na het succesvol voltooien van de grote zendingsopdracht. Deze opvatting had voor de Eerste Wereldoorlog invloed.

Trouwste aanhang

Ook nu zijn evangelicals tweeslachtig over hun toekomst. Aan de ene kant koesteren ze hoop dat president Donald Trump hen tegemoet kan komen. Dit is deels gebaseerd op de benoeming dit jaar van een conservatieve christen, Neil Gorsuch, tot hoogste rechter in het hooggerechtshof. Het besef dat de samenleving aan het schuiven is, heeft hen juist in de armen van Trump gedreven, hoewel zij in andere situaties wellicht de voorkeur hadden gegeven aan andere kandidaten. Veel evangelicals zien hem als enige bolwerk tegen een overwinning van de Democraten, waardoor hun positie nog verder gemarginaliseerd zou worden. Daarom zullen ze hem blijven steunen. De opkomst van Donald Trump heeft hen niet weggejaagd bij de Republikeinse Partij. Door hun angst voor de toekomst is die steun waarschijnlijk duurzaam.

Natuurlijk hebben sommige evangelicals hoge verwachtingen van Trump. Toen hij op 13 mei bij de christelijke Liberty University een toespraak hield, verwachtte een aantal luisteraars dat hij het gebed weer zou terugbrengen in de openbare scholen. Op dit moment vormen juist evangelicals Trumps trouwste aanhang. Velen hopen dat de president hen zal beschermen tegen ontwikkelingen die voor hen niet gunstig zijn.

Herberg

Er is nog een reden voor de huidige ambivalentie: onder evangelicals speelt het gevoel weer op dat de politiek en grote instanties geen redding kunnen bieden. Dit is het standpunt van Rod Dreher. Deze politiek conservatieve intellectueel was eerst evangelisch, vervolgens rooms-katholiek en nu Russisch-orthodox. Van zijn hand verscheen een belangwekkend boek, ”The Benedict Option. A Strategy for Christians in a Post-Christian Nation” (New York, 2017). Dat werd door recensenten (ook kritische) geprezen en kreeg veel aandacht van evangelicals.

Dreher zegt dat de samenleving postchristelijk is en dat christenen niet de illusie moeten hebben dat zij het land kunnen herwinnen. Hij roept hen op zich te richten op het vormen van sterkere christelijke gemeenschappen, die elkaar steun bieden om te overleven. Dreher verwijst in de boektitel naar Benedictus, de stichter van een kloosterorde. Hij wil dat er op parallelle wijze nieuwe gemeenschappen komen, die een eigentijdse herberg kunnen zijn voor christenen. Daarin kunnen zij elkaar versterken en een krachtig getuigenis vormen voor de buitenwereld. Zonder zulke gemeenschappen kunnen lauwe christenen volgens Dreher wegzakken in individualisme en samensmelten met de moderne samenleving.

Zal Dreher de richting van evangelicals in de Verenigde Staten bepalen? Daar is hij te radicaal voor. De meeste christenen zullen waarschijnlijk geen gehoor kunnen geven aan zijn oproep. Maar Dreher heeft wel een discussie ontketend. Daardoor is het ongemak bloot komen te liggen dat leeft onder evangelicals en andere conservatieve christenen over de waarde van politieke oplossingen voor hun problemen.

Er bestaat onder veel evangelicals diepe tweeslachtigheid over de vraag of Trump hun redder kan zijn. Het is een variant op het gevoel, dat ook sterk leefde bij hun voorouders, dat deze wereld niet hun thuisland is.

Wellicht kan Trumps inbreng het begin zijn van een beweging die van onderaf christelijke ge- meenschappen bouwt, die geen politieke macht willen gebruiken om van hun geloof te getuigen maar het Evangelie willen laten horen door het lichaam van Christus te zijn.

De auteur is decaan en hoogleraar moderne Nederlandse geschiedenis aan University College Utrecht. Dit is een samenvatting van zijn lezing op het symposium rond het afscheid van W. B. Kranendonk als hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.