Laat de politieke belangstelling voor normen en waarden zich uitkristalliseren in een waardenvol regeerakkoord, stelt Peter Schalk.

In de strijd om de kiezer zijn waarden en normen weer actueel geworden. Politici worden uitgedaagd hun belangrijkste waarden te benoemen. Dat is winst. Blijkbaar is het in deze verkiezingstijd ineens duidelijk geworden dat het niet alleen gaat over geld en economie. Onze samenleving snakt naar waarden en normen. Maar om welke waarden gaat het eigenlijk?

In feite is dat dezelfde vraag als in 2002, net na de paarse kabinetten. Destijds was het politieke landschap versnipperd, waren de tegenstellingen groot en vierde het populisme hoogtij. Vandaag is dat niet anders. In de peilingen zitten partijen elkaar op de hielen en geen van de partijleiders springt erbovenuit. Veel kiezers weten nog niet op welke partij ze uiteindelijk zullen stemmen.

Landingsbaan

Stel nu dat waarden en normen voor deze zwevende kiezers de landingsbaan zijn. Dat heeft dan een enorm effect op het politieke landschap. Zo’n landingsbaan zou geplaveid moeten zijn met stevige waarden en vaste normen. Anders zwabbert de zwevende kiezer weer alle kanten op. Het is dus zaak om de normen en waarden uit te kristalliseren.

Maar kiezers willen wel dat waarden en normen worden vertaald naar materiële zaken in het dagelijks leven. Zoals jongeren die willen studeren en een baan zoeken. Die misschien willen trouwen, maar wel een huis moeten vinden dat betaalbaar is. Zij hebben wel een vast contract nodig.

Of zoals mensen die hun baan willen combineren met mantelzorg, waarbij de druk om te presteren hen in de weg zit. Zoals gezinnen, waar een van de ouders zorg wil dragen voor de kinderen en die benadeeld worden door het huidige belastingsysteem. Zoals mensen met een zwaar beroep die het gevoel hebben dat het bijna niet meer gaat, terwijl ze langer moeten werken voor ze AOW-gerechtigd zijn. Zoals ouderen die bang zijn dat hun pensioen wordt aangetast. Het zijn allemaal materiële zaken, die vragen om een perspectief waarin normen en waarden liggen verankerd.

Wat voor de kiezer nog zwaarder moet wegen, is de positie van ethische waarden in de samenleving. Die raken immers zaken van leven en dood. Neem de 30.000 abortussen per jaar. Het getal heeft voor velen zijn zeggingskracht verloren. Maar hebben we in de gaten dat daarmee de moederschoot de gevaarlijkste plek in Nederland is geworden? De waarde van het leven staat ook op het spel met de maatschappelijke aanvaarding van voltooid leven. Alles wijst erop dat in de komende kabinetsperiode een stevige stap vooruit (of beter gezegd achteruit) zal worden gezet. Alsof de mens de maat van het leven mag en kan bepalen.

Regeerakkoord

Waarden en normen, ze zijn weer terug in het politieke debat. Dat is iets om dankbaar voor te zijn. We hebben het ergens over. Juist daarom is het nu van belang om die waarden en normen specifiek te benoemen, beleidsmatig vast te leggen en maatschappelijk stevig te funderen. Het is tot heil van de samenleving als de hoogste waarden in het toekomstige regeerakkoord worden vastgelegd. Die waarden liggen vast in de beste ‘grondwet’, de Tien Geboden. Maatschappelijke loyaliteit aan die waarden leidt tot het beste burgerschap dat denkbaar is.

Immers, alles wat werkelijk goed is voor de mens voert rechtstreeks terug op Gods wet. Daaruit vloeien waarden die het hele menselijke bestaan omspannen. Ze hebben betrekking op de schepping, waar de mens rentmeester over mag zijn. Vanuit diezelfde geboden leren we omgaan met onze medemens, waarbij dienstbaarheid een sleutelwoord is. En ze raken de samenleving als geheel, als blauwdruk voor een gemeenschap waarin mensen in gerechtigheid samenleven.

Rentmeesterschap, dienstbaarheid en gerechtigheid; kernwaarden die niet misstaan in een toekomstig regeerakkoord. Bij voorkeur als inleiding, zodat meteen helder is waar het nieuwe kabinet voor staat. Om per onderdeel van het regeerakkoord een concrete koppeling te maken met de kernwaarden. Met zo’n waarde(n)vol kabinet zijn we goed af.

De auteur is raad van bestuur bij de RMU.