Column: Heimwee naar de vaderlandse kerk
Dat we als gereformeerde gezindte met z’n allen eigenlijk thuis horen in de Hervormde Kerk is een gedachte die vroeger in oud gereformeerde kringen vrij sterk aanwezig was. Het was voor mij een verrassing toen ik ermee in aanraking kwam. Ter overdenking werd mij het verhaal meegegeven over een groep bezwaarden in de plaatselijke hervormde kerk die vroeg of ze de consistorie mochten gebruiken. De dominee, die vreesde voor een uittocht, was zo nieuwsgierig dat hij aan het sleutelgat meeluisterde. Tot zijn grote verwondering ging het niet over afsplitsing maar was de groep bijeengekomen om voor hem te bidden.
Het zal vast een geromantiseerd verhaal zijn, maar de strekking is duidelijk. Eerlijk gezegd heb ik nooit kunnen begrijpen waarom het verlangen naar terugkeer nooit zo krachtig in leven is gehouden. Daarom begin ik er maar over, zeker nu de kwestie dankzij het jongste boek van J. M. Vermeulen actueel is.
Dat we de gedachte aan terugkeer naar de vaderlandse kerk niet zomaar op de theologische rommelzolder mogen laten verstoffen, lijkt me helder. Het kerkelijk terrein in ons land is een puinhoop. Dat veroorzaakt niet alleen intern de nodige ellende maar maakt het ook voor buitenstaanders volstrekt onaantrekkelijk om het te betreden. Ik zou me goed kunnen voorstellen dat iemand die geen enkele kennis draagt van de kerkelijke kaart in ons land, een aparte studie moet volgen voordat hij zich alle nuances eigen heeft gemaakt. Waar zijn we dan eigenlijk mee bezig?
Als het ideaal van terugkeer naar de hervormde kerk meer levend was gehouden, zou dat er ongetwijfeld toe hebben geleid dat er onder ons wat minder sprake is van zelfgenoegzaamheid. Je kunt het immers ontzettend met je afgescheiden kerkgenootschap hebben getroffen, zeg ik (met mijn afgescheiden wortels). Laten we eerlijk zijn: ieder denkt dat hij met zijn of haar denominatie het dichtst bij de waarheid verkeert.
Dan heb ik het nog maar niet over de trots die velen vervult vanwege de imposante kerkgebouwen die uit de grond zijn gestampt. Hoe ongepast, die trots. Vergelijk die tempels eens met de schamele noodgebouwen die in het verleden in sommige kerkelijke kringen bewust in stand werden gehouden. De gebrekkige toestand van het gebouw diende de gedachte levend te houden dat men hier gedwongen bivakkeerde zolang wederkeer naar de vaderlandse kerk niet was gerealiseerd.
Nu snap ik ook wel dat je omvangrijke gemeenten zoals in Opheusden en Barneveld niet kunt herbergen in gebouwen die met sloophout in elkaar zijn geflanst en waarin de kerkgangers zitting moeten nemen op pianokrukjes en keukenstoelen. Maar richt dan bijvoorbeeld een teken op, al was het maar in het fietsenhok.
