Generaal Tom Middendorp, de hoogste baas van de Nederlandse krijgsmacht, laat er geen twijfel over bestaan: „Europa wordt omringd door een gordel van instabiliteit.” In het oosten van Europa door Russisch optreden, in het zuiden door migratie en terrorisme.

De NAVO staat hierdoor voor de „grootste veiligheidsuitdagingen” sinds de Koude Oorlog, aldus generaal Middendorp dinsdag in Den Haag over de verslechterde verhouding tussen NAVO en Rusland, na de annexatie van de Krim.

De Russische aanpak van inmenging in buurlanden via bijvoorbeeld separatisten maakt het voor de NAVO lastiger de grens vast te stellen, waarop de collectieve verdediging via artikel 5 van het bondgenootschap in werking treedt. „De rode lijn is vager geworden.”

Volgens Middendorp neemt de NAVO, en zeker de Oost-Europese landen, echter elke schending onder de loep. De NAVO zou via het militaire hoofdkwartier snel en adequaat reageren op schendingen, terwijl het bondgenootschap onverminderd bereid zou zijn op te treden. De commandant der strijdkrachten kan zich de angst van bijvoorbeeld de Baltische staten goed voorstellen. „Wat er aan hun grenzen gebeurt, is heel intimiderend.”

Schendingen

Rusland schendt afspraken door onaangekondigde troepenopbouw en grootschalige oefeningen langs de Oosteuropese grenzen, aldus generaal Middendorp. Rusland en de NAVO hebben in OVSE-verband afspraken gemaakt elkaar vooraf te informeren.

Een recent voorbeeld van Russische provocatie is de plaatsing van Iskanderraketten in Kaliningrad, een stukje Rusland in Europa, ingeklemd tussen Polen en Litouwen. De raketten, die uitgerust kunnen worden met kernkoppen, kunnen zes Europese hoofdsteden onder vuur nemen.

Door de Russische agressie zal de NAVO zal z’n collectieve verdediging „serieuzer” moeten nemen, aldus de viersterrengeneraal. „Afschrikking en preventie zijn terug op de agenda.” De NAVO zoekt volgens Middendorp een gebalanceerde aanpak tegen de zorgwekkende, veranderde houding van Poetin. „Wij willen niet provoceren.”

Om Oost-Europese landen gerust te stellen, stuurt de NAVO twee battlegroups van elk 700 tot 1000 man naar de Baltische Staten. Nederland neemt met een compagnie deel aan de battlegroup in Estland, onder Duitse aanvoering. Tegelijk staat de NAVO-flitsmacht paraat om bij calamiteiten in actie te komen.

Grootschalig

Verder houdt de NAVO grootschalige oefeningen in Oost-Europese landen. Op dit moment is in Polen bijvoorbeeld de oefening Bison Drawsko in volle gang. De NAVO heeft pakweg tien jaar lang niet op deze schaal geoefend.

Nederland neemt op dit moment met vier F-16’s de bewaking van het luchtruim van de Baltische staten voor zijn rekening via Baltic Air Policing. De Nederlandse jachtvliegtuigen hebben daarbij vorige week twee Russische vliegtuigen onderschept.

Nederland loopt daarbij tegen z’n grenzen aan. De krijgsmacht kan niet voldoen aan z’n toezeggingen om opnieuw F-16’s te leveren in de strijd tegen de terreurgroep IS in Irak en Oost-Syrië. Nederland zou vanaf 1 juli de Belgen aflossen. De luchtmacht heeft echter meer tijd nodig om de vliegers te trainen in luchtgevechten. Deze taak is volgens Middendorp „verwaarloosd” door de eenzijdige inzet met enkel bombardementen tegen IS.

Zorgen over de nieuwe Amerikaanse president Trump, die zich kritisch heeft uitgelaten over de in zijn ogen „verouderde” NAVO, maakt Middendorp zich niet. „Ik heb geen reden om te twijfelen aan de loyaliteit van de Amerikanen. De NAVO is ook van cruciaal belang voor de VS.”

De Amerikanen betalen zo’n 70 procent van de NAVO. De noodzaak van een hogere Europese bijdrage aan de alliantie –zoals Trump eist– wordt ook in Europese hoofdsteden erkend.