Daar zou ik aan toe willen voegen dat ik de afgelopen acht jaar niets heb gemerkt van het feit dat Barack Obama president was van dat land, zodat het ook niet uitgesloten is dat ik nooit geweten had dat Trump hem heeft opgevolgd als ik het niet in de krant had gelezen.

Iets veel zinnigers valt er in dit stadium ook niet over dit onderwerp te zeggen, zeker niet omdat er de komende tijd van alles kan gebeuren waar we nog geen weet van hebben of rekening mee kunnen houden. Nu pas kunnen we vaststellen dat Ronald Reagan aan de wieg stond van een tijdperk waarin de vrije markt de vrije hand kreeg en het kapitalisme kon ontsporen. Maar niemand weet hoe de geschiedenis was verlopen als Reagan de aanslag op zijn leven in 1981 niet had overleefd.

Vanaf dag één (en dat is vandaag) is al wel duidelijk dat de verkiezing van Trump niet uit de lucht komt vallen en symptomatisch genoemd kan worden voor het politieke strijdtoneel in de gehele westerse wereld. Immigratie is, in welke vorm dan ook, hét grote verkiezingsthema voor de komende jaren. Ook partijen die nu nog coulant staan tegenover vluchtelingen uit oorlogsgebieden of het als hun menselijke plicht beschouwen hulp te verlenen en opvang te bieden, zullen een passend antwoord moeten zien te bedenken wanneer die stroom aanzwelt en onbeheersbaar wordt.

Recentelijk las ik het boek ”De klimaatoorlogen” van Harald Welzer, die al op de achterflap waarschuwt dat westerse beschavingen gewapenderhand zullen proberen om de ontelbare miljoenen klimaatvluchtelingen buiten de deur te houden. Zijn de meeste asielzoekers nu op de vlucht voor oorlog en geweld, in de nabije toekomst zullen ze steeds vaker op drift raken door de opwarming van de aarde en natuurrampen.

Klimaatverandering zorgt dus eveneens voor een verandering van het politieke klimaat en leidt wellicht tot maatregelen die nu nog ondenkbaar zijn of zelfs onvoorstelbaar. Zelfs als Trump kiest voor een isolationistische koers, dan nog zal hij worden ingehaald door ontwikkelingen die een geheel eigen dynamiek bezitten en zich niets aantrekken van de politieke poppetjes op het internationale speelveld.

Het is heel gemakkelijk om Donald Trump weg te zetten als een onbehouwen lomperik of een populistische bullebak, terwijl het veel interessanter is om vast te stellen dat het vrije Westen nu de fysieke en sociale gevolgen dreigt te gaan ondervinden van ongebreidelde consumptie en economisch laissez faire (vrijheid van productie en verkeer). Trump is in die zin slechts een scherts figuur aan de rand van de grootste valkuil van dit systeem.

Er wordt steeds vaker gesuggereerd dat de wereld zich op een belangrijk kruispunt bevindt of zelfs een beslissend kantelpunt nadert. Als dat werkelijk zo is, zou je Trump kunnen beschouwen als de personificatie van een pervers soort roofkapitalisme dat zonder gewetenswroeging mensen uitbuit en ons leefmilieu plundert. Wellicht heeft de mensheid zo’n collectieve wake-upcall nodig, want ook in een mensenleven moet er soms iets schokkends gebeuren (denk aan een ernstige ziekte of ontslag) voordat we écht een heel andere weg inslaan.

De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl