Eind vorig jaar waren er in Nederland 100.000 huishoudens meer die beleggen dan een jaar eerder. De kans is groot dat er dit jaar nog veel meer bij zullen komen. Eerlijk gezegd vind ik die stijging en het vooruitzicht op het doorzetten van die trend een heel gevaarlijke zaak.

In de eerste plaats omdat ik meteen moet denken aan de laatste keer dat de Nederlandse huishoudens en masse gingen beleggen in plaats van sparen. Weet u het nog, de campingrally’s
van eind jaren negentig? De aandelenkoersen stegen fors in de zomermaanden doordat half Nederland op de Franse campings in de ene hand een glas wijn of een koud biertje had en in de andere zijn mobieltje om orders door te geven aan de bank in Nederland om nog wat aandelen van bedrijf X aan te schaffen. En als de broker toch aan de lijn was, ach, doe dan ook maar wat aandeeltjes van bedrijf Y. Oké, bedrijf Z dan ook maar erbij? De prijs is onbelangrijk, maakt niet uit.

Toen een paar jaar later de zeepbel op de aandelenmarkt leegliep, leden veel huishoudens enorme verliezen. Als men daarna al naar die leuke Franse camping ging, dan was het toch iets korter dan in de jaren ervoor. De broekriem moest worden aangehaald.

In de tweede plaats: velen gaan dus na jarenlang gespaard te hebben nu beleggen. Maar er is een reden waarom al die huishoudens jaren geleden hebben besloten níét te beleggen en wél te sparen. Zekerheid en veiligheid waren de voornaamste redenen. Sparen betekent minder rendement, maar wel de zekerheid dat je geld veilig is. Beleggen daarentegen betekent de kans op een aanmerkelijk hoger rendement, maar ook risico dat het geld zal verdwijnen. En blijkbaar wilden honderdduizenden Nederlandse huishoudens dat risico niet lopen. Ze kozen niet voor niets voor sparen. Maar nu gooien ze het financiële roer radicaal om. Het is onnatuurlijk gedrag voor veel Nederlanders. En velen kunnen eventuele verliezen niet hebben.

Zoals alles heeft ook dat kiezen voor iets wat men in de kern niet wil doen, een reden. Dat sparen niet alleen niets meer oplevert, maar tegenwoordig vaak juist een veilige manier is om geld te verliezen, is één aanleiding. De lage spaarrente zet de Nederlander ertoe aan belegger te worden.

De tweede belangrijke reden is het feit dat wie de afgelopen jaren belegde op feestjes en partijen, de ster was met zijn verhalen over torenhoge rendementen en de met dat geld betaalde leuke verre vakantie. Prompt kwam de smartphone tevoorschijn –de nieuwste iPhone, uiteraard van die uitbundige beleggingswinsten gekocht– om al die mooie foto’s van de alwetende verteller in exotische landen te laten zien. Onderweg naar huis had menig echtpaar het in de auto nog over hoe die Jan het toch maar mooi voor elkaar had. Het besluit meer op Jan te gaan lijken, werd vaak nog voordat de eigen oprit in zicht kwam, genomen. Daarmee begeven velen zich op behoorlijk glad én dun ijs.

Ik vrees dat ergens in de toekomst de eerdergenoemde broekriem weer aangehaald zal moeten worden. Waarom? Omdat de aandelenkoersen waarschijnlijk veel te hoog zijn. Er is weer sprake van een zeepbel, een zeepbel die bovendien veel groter is dan die van eind jaren negentig en begin van deze eeuw.

Terwijl het ene bedrijf na het andere minder winst(stijging) dan een jaar eerder meldt, de vooruitzichten somberder worden mede doordat de kosten stijgen, veel kenners en managers juist op grote schaal aandelen verkopen, boeken aandelenkoersen het ene record na het andere, vooral dankzij mensen die meer op Jan willen lijken. Minder winst en records op de beurs is een onnatuurlijke combinatie. Het zou me niet verbazen als de correctie komt uit een forse daling van de aandelenkoersen en níét uit een forse stijging van de winsten.

Ik vrees dat al die Nederlandse huishoudens zich voor het hoofd zullen slaan omdat ze meer op Jan wilden lijken. Jan, die op feestjes ineens onopvallend in een hoek te vinden zal zijn, zónder grote verhalen.

De auteur is monetair econoom en publicist.