Verreweg de meest logische uitkomst van alle juridische processen is dat Joe Biden de nieuwe president van de VS wordt. Trump lijkt niet van plan zich in te spannen om de Democraat te helpen het regeerambt op zich te nemen. Volgens medewerkers van de president is hij zelfs niet van zins zijn opvolger uit te nodigen voor een bezoek aan het Witte Huis.

Dat is ongebruikelijk. Barack Obama ontving Trump bijvoorbeeld al enkele dagen na diens verkiezingsoverwinning in 2016 in de presidentiële woning. De nieuwe First Lady kan dan rondkijken om ideeën op te doen over de inrichting van de ambtswoning; de president vertelt intussen zijn opvolger welke belangrijke beleidskwesties er spelen.

Ook het bieden van medewerking aan de nieuwe president is een goed gebruik. George H. W. Bush belde in 1992 direct na de overwinning van Bill Clinton zijn opvolger om hem met zijn overwinning te feliciteren en hem alle medewerking bij de transitie toe te zeggen. Acht jaar later bleken overigens niet alle medewerkers van Clinton zo bereidwillig om George W. Bush te helpen. De Democraten hadden naar verluidt deurknoppen verwijderd, de ”W” van verschillende toetsenborden verwijderd en graffiti in het herentoilet gespoten.

Veertig jaar eerder bood de vertrekkende Democratische president Harry Truman zijn opvolger, de Republikein Dwight Eisenhower, een compleet overzicht van alle functies en beleidszaken waarover de nieuwe president een besluit moest nemen, het zogenoemde Plum Book. Trump lijkt niet van plan te zijn Biden op die manier te helpen.

Niet opportuun

Vooralsnog heeft het ambtenarenapparaat van Trump ook geen geld aan het team van Biden beschikbaar gesteld. Sinds 1964 kent de VS de Presidentiële Transitiewet. Die bepaalt dat de winnaar van de verkiezingen kantoorruimte en een budget moet krijgen om de transitie te organiseren. Terzijde, de vertrekkende president ontvangt een vergelijkbaar bedrag voor de overdracht. Trump vindt het nog niet opportuun om Biden al geld te geven omdat de uitslag van de verkiezingen nog niet vaststaat.

Wat kan Trump in die laatste weken dan nog wel doen? Nieuwe wetten indienen heeft geen zin. De behandeling daarvan door het Congres duurt veel te lang. Bovendien wordt het niet chique gevonden op het laatste moment nog een wet erdoor te jagen.

Maar de president kan wel decreten uitvaardigen. Dat recht biedt hem de mogelijkheid om buiten de volksvertegenwoordiging om belangrijke beslissingen te nemen. Obama wees, kort voor zijn vertrek, op die manier nog enkele nieuwe natuurreservaten aan. Iets dergelijks kan Trump nu doen. Zo’n presidentieel besluit heeft onmiddellijk rechtskracht. Alleen achteraf kan het door rechters of door de volksvertegenwoordiging worden teruggedraaid. Maar dat kost tijd.

Het tweede is dat een president kort voor zijn vertrek federale topambtenaren kan ontslaan. Een dergelijke actie van Trump sluiten ook zijn eigen partijgenoten niet uit. De president zegt veel tegenwerking van het ambtelijk apparaat te hebben gehad. Recent ontsloeg hij al drie topambtenaren, de hoofden van de agentschappen voor toezicht op nucleaire veiligheid, op elektriciteit en gaswinning en op buitenlandse hulp. Ook de minister van Defensie moest het veld ruimen. Volgens ingewijden zou Trump daarnaast Anthony Fauci willen ontslaan. Dat is echter lastig voor hem omdat de viroloog niet in dienst van de federale overheid is.

Behalve dat het ontslaan van topambtenaren mogelijk als strafmaatregel is bedoeld, kan zo’n ontslagronde ook een forse tegenslag voor een nieuwe regering zijn. Kennis en ervaring heeft Trump dan op straat gezet en de achterstand in deskundigheid haalt zijn opvolger niet zomaar in.

Verwacht wordt dat Trump voor het einde van zijn ambtstermijn ook nog verschillende personen gratie verleent. Voorgangers van hem hebben dat ook gedaan, met als absolute topscorer Clinton. Op de dag van zijn vertrek in 2000 gaf hij nog maar liefst 140 mensen gratie, onder wie Marc Rich die vanwege belastingfraude naar Zwitserland was gevlucht, maar wiens ex-vrouw veel geld gaf aan de bouw van Clintons bibliotheek. Daardoor ontstond het beeld van gekochte gratie.

En George Bush sr. gaf in december 1992 zes betrokkenen bij de Iran-Contra-affaire gratie, onder wie oud-minister van Defensie Caspar Weinberger. Denkbaar is dat medewerkers die in de Rusland-affaire werden veroordeeld van Trump gratie krijgen, zoals Paul Manafort of voormalig veiligheidsadviseur Michael Flynn, die wordt vervolgd voor leugens tegen de FBI.

Belastend materiaal

Verschillende (voormalige) medewerkers van het Witte Huis zijn bezorgd dat Trump de komende weken ook zal gebruiken om belastend materiaal te vernietigen. Vooralsnog zijn daar overigens geen aanwijzingen voor.

Vooraanstaande veiligheidsexperts hebben dinsdag tegenover The Washington Post ook hun zorg uitgesproken over het feit dat wanneer Trump vertrekt als president, hij in zijn hoofd veel geheime informatie meeneemt. Wat gaat hij daarmee doen, zo vragen zij zich af. „Presidenten tekenen bij vertrek niet voor geheimhouding”, zegt Joack Goldsmith, oud-medewerker van George W. Bush. „Trump weet welke spionageoperaties er lopen, welke buitenlandse mogendheden worden bespioneerd en op welke manier.” Andere noemen dat gevaar verwaarloosbaar. „Trump heeft als president daar nooit bijzondere belangstelling voor gehad.”