Oliepijpen lekken, met diesel wordt gemorst, de rivieren zijn er dan weer rood, dan weer bruin en de grond bevat vele malen meer zware metalen dan gezond is. De natuur is dood in Norilsk, in het verre noorden van Rusland. Milieu, klimaat en ecologie zijn in Rusland woorden die maar zelden klinken. Bedrijven draaien hun hand er niet voor om een afvoerputje open te zetten naar een schone rivier.

Dat was in Norilsk al het geval, ver voordat er deze zomer ruim 21.000 ton dieselolie uit een beschadigde tank de nabijgelegen rivier instroomde. De ecologische ramp bracht Norilsk echter wel in het nieuws en dus moest het verantwoordelijk bedrijf, Norilsk Nikkel zich van zijn beste kant laten zien. In rap tempo begonnen de medewerkers van het bedrijf aan opruimwerkzaamheden.

Maar naarmate de aandacht in de media wegebde, daalde ook het enthousiasme waarmee de toendra werd opgeruimd. Dit jaar komt er sowieso weinig meer van terecht, want over enkele weken bevriest het water.

Ontsteld

Jelena Penzina, afgevaardigde van de regionale regering van de regio Krasnojarsk, mocht naar Norilsk om de situatie te bekijken. Ze kwam ontzet terug. In een serie korte video’s gaf ze een update over de problemen met vaak niet malse kritiek. De manier waarop de grond rondom Norilsk Nikkel wordt gereinigd en de rivieren waar de diesel in terecht kwam, worden schoongemaakt, is op zijn zachts gezegd discutabel.

De lucht die er hangt is om over te geven: „Het stinkt er verschrikkelijk”, zegt ze in een van haar filmpjes. „Alles wat in de industriële zone ligt, ziet er uit als het decor van een film over de Apocalyps.”

De eigenaar van de gebroken pijpleiding, Norilsk Nikkel, is niet van zins voor de opruiming het bedrag uit te trekken dat volgens de Russische milieu-inspectie noodzakelijk is: omgerekend 2 miljard euro. „Naar eigen berekeningen moet dat bedrag zeven keer zo klein zijn”, stelt milieu-inspecteur Svetlana Radionova.

Radionova is bang dat Norilsk Nikkel uiteindelijk niet de straf krijgt die het bedrijf en zijn directie verdient. Het is volgens haar wachten op een rechtszaak, waarbij Norilsk Nikkel zich zal laten bijstaan door dure en kundige advocaten.

Afgevaardigde Penzina constateerde dat er in Norilsk intussen wel werk wordt verricht om een herhaling van een dergelijke ramp te voorkomen. Roestige dieseltanks worden opgeknapt. Om de tanks legt Norilsk Nikkel bovendien een dam aan.

De inspanningen om de dieselolie uit de noordelijke rivieren te halen, hebben ook iets anders blootgelegd: de vele illegale stortplekken in de regio. In het gebied zijn verschillende zware metalen aangetroffen, aldus Penzina. „De ramp heeft het mogelijk gemaakt om de werkelijke toestand van de ecologie in het gebied rond de fabriek in kaart te brengen.”

Het bedrijf dumpt al 85 jaar regelmatig productieafval in de toendra, stelt Penzina. Over tientallen kilometers is de grond verzadigd met zware metalen. Penzina: „Er wordt hier dagelijks milieuschade veroorzaakt.”