Het zijn stuk voor stuk topfotografen die de hele wereld zijn rondgereisd om foto’s te maken die het verhaal van „de verwoesting van planeet aarde” vertellen. Zoals Paul Nicklen en Cristina Mittermeier, die foto’s en filmpjes maakten van een uitgehongerde ijsbeer op de Noordpool. Nicklen: „Hij lag op de toendra, dun als een deken en we dachten dat hij dood was. Toen hij overeind kwam, begon ik te huilen, want hij zag eruit als een spook. Wetenschappers zeggen dat we in 2050 30 procent van de ijsberenpopulatie kwijt zijn. Ik wil dat mensen zich realiseren dat dit niet alleen maar statistieken zijn. Wetenschap is belangrijk en je hebt data nodig, maar je hebt ook beeld nodig, zodat je tegen mensen kunt zeggen: Zo ziet een uitgehongerde beer eruit.”

De beelden van de ijsbeer die voor de lens van de camera aan het doodgaan was, maakten veel los. Er werd zelfs getwijfeld aan de echtheid ervan. „Er is veel ontkenning, veel haat”, ervoer Nicklen. „Mensen kunnen er niet mee omgaan, ze vallen de boodschapper aan, en dat is moeilijk.” Het tijdschrift National Geographic, waar alle twaalf natuurbeschermingsfotografen voor werken, had het alleenrecht op de foto’s van de ijsbeer, dus ze staan niet in ”Human Nature”.

Kerktoren

Een foto die christenen zal aanspreken is die van Richard John Seymour. Een bevroren meer waar alleen het puntje van een kerktoren nog bovenuit steekt. Het is de toren van het verlaten Roemeense dorp Geamăna. Een kopermijn had het dal met het dorp nodig voor mijnafval. Er werd een stuwdam gebouwd en de dorpsbewoners moesten vertrekken. Langzaam maar zeker ontstond er een stuwmeer vol gifstoffen en uiteindelijk liep het dorp onder. Seymour: „Ik zie daar een krachtig symbool in van kapitalisme dat godsdienst overweldigt. Een kerk die verdrinkt in het afval van een kopermijn. Daar is fotografie heel goed in: feiten op een emotionele manier in beeld brengen.”

Ook J. Henry Fair laat met zijn luchtfoto’s zien wat fabrieken en mijnen met het landschap doen. Dicht bij huis: hoe de bruinkoolmijn in het Duitse Garzweiller huizen, bossen en bouwland verzwelgt. „Koolverbranding zorgt voor de ergste CO2-uitstoot ter wereld en brengt grote hoeveelheden uranium en kwik in het milieu”, vertelt Fair. „Dat is de boodschap achter mijn werk: onze wegwerpmaatschappij verwoest het complexe natuurlijke systeem waar we afhankelijk van zijn. We moeten stoppen met het verbranden van koolwaterstoffen. We moeten onze consumptiemaatschappij veranderen en kiezen voor duurzaamheid. Dat betekent dat elk systeem uiteindelijk hernieuwbaar moet zijn, en dat alles wat je eruithaalt ook weer kan worden vervangen.”

Vrijwel elke fotograaf legt de sleutel voor het stoppen van de vervuiling van de aarde bij de lezer zelf. Nicklen: „Wat we nu doen, is brandjes blussen. Bij elke grote orkaan sturen we wat geld naar goede doelen, we zamelen geld in voor het Amazonegebied of doneren aan het Wereld Natuur Fonds en adopteren een ijsbeer. Maar het wordt tijd voor echte verandering, te beginnen bij onszelf. Elke keer dat we winkelen, uit eten gaan en onze creditcard trekken, nemen we een besluit over wat voor planeet we willen. Een systematische verandering komt alleen op gang als we bij onszelf beginnen.”

George Steinmetz geeft daar een concreet voorbeeld van: „Er zit in Oreokoekjes veel palmolie, en palmolieplantages hebben wereldwijd gezorgd voor afname van het natuurlijk bosareaal. De mensen van Oreo willen liever niet dat je dat weet. Of als je garnalen eet: voor elk pond garnalen is 6 tot 7 pond vis nodig om die garnalen te voeden. Is dat goed voor onze biosfeer? We stemmen allemaal met onze vork, drie keer per dag.”

Een andere sleutel is volgens de natuurbeschermers het stemgedrag. Brent Stirton: „We zien vandaag de dag een verregaand egoïsme op de wereld. Met leiders die de verwoesting van de planeet bevorderen door fossiele brandstoffen te blijven gebruiken, of industrieën die volkomen onnodig zijn en alleen maar over geld gaan. Hoe kun je je kinderen nog recht in de ogen kijken? De enige manier om dit te veranderen is dit soort leiders weg te stemmen.” Tim Laman: „We hebben daadkrachtige leiders nodig die zich zorgen maken over het milieu en die denken aan toekomstige generaties, en niet alleen aan het optimaliseren van de groei.”

De hoop is daarbij vooral gevestigd op de jongere generatie. „Jonge mensen snappen het”, zegt George Steinmetz. „Onder jonge mensen vind je veel minder klimaatontkenners. Ze zijn zich goed bewust van wat er met de planeet gebeurt en ze willen er iets aan doen. Dat is bemoedigend. Oudere mensen hebben er vaak moeite mee om hun gedrag te veranderen.”

Evenwicht

Mittermeier: „Ik merk dat jonge mensen bang zijn voor wat er met onze planeet gebeurt, bang zijn voor de toekomst. Hun machteloosheid werkt verlammend en daarom gaan ze in navolging van Greta Thunberg de straat op. Als al die jongeren gaan stemmen en iemand kiezen die geeft om het milieu en om de jeugd, dan zouden we een verandering teweeg kunnen brengen.”

Een opsteker is de pluim die de in Nederland geboren topfotograaf Frans Lanting zijn geboorteland geeft: „In Nederland wonen 500 mensen per vierkante kilometer, dus de strijd tussen mens en natuur zie je daar overal. Maar ze kunnen wel naast elkaar bestaan, want de Nederlanders hebben begrepen dat er evenwicht moet zijn en dat je niet kunt overleven als je het milieu niet respecteert.”

Human Nature. Planeet aarde in onze tijd, Geoff Blackwell en Ruth Hobday; uitg. Fontaine; 306 blz.; € 39,99