Enorme flaporen, korte poten en een lange varkenssnuit kenmerken het Afrikaanse zoogdier, dat zich in het wild vooral voedt met termieten en mieren. Met zijn grote klauwen weet het wonderlijke wezen razendsnel een termietenheuvel te ontmantelen en met zijn lange kleverige tong de krioelende massa naar binnen te werken. Kauwen is er nauwelijks bij. Alleen achter in de bek bevinden zich wat verloren kiezen.

Dezelfde poten fungeren ook als vluchtgereedschap. Nog voordat een leeuw met zijn ogen heeft geknipperd, is het aardvarken al onder de grond verdwenen. „Eigenlijk is het een soort reuzenmol onder je akker”, legt Bas Lukkenaar van Burgers’ Zoo uit. „Daar word je niet zo heel blij van.”

Betonnen bak

Dat is een van de redenen waarom dierentuinen niet snel aan aardvarkens beginnen. In Nederland is Burgers’ zelfs de enige. In het tropisch regenwoud van het park, Burgers’ Bush, is een betonnen bak gebouwd, met daarin zaagsel en boomschors, zodat het graven van een gangenstelsel onmogelijk wordt.

Ook aan zijn maaltijd stelt het aardvarken hoge eisen. „Termieten en mieren kunnen we nooit in voldoende maten aanbieden, dus hebben we een menu bedacht van gehakt, fruit, meelwormen en hondenvoer. Met lauw water wordt er een papje van gemaakt. Ze lusten het graag”, aldus Lukkenaar.

Slopers

„Slopers zijn het, zodat niet alleen de bodem van beton is, maar ook de wanden. In een Poolse dierentuin waren ze ooit een aardvarken kwijt. Ontsnapt, dacht men. Het bleek dat het dier een metersdiep hol onder zijn verblijf had gegraven daar heerlijk in lag te slapen. Ze zijn ook lomp. Doodsoorzaak nummer één is dat de moeder vaak in haar slaap op een jong gaat liggen.”

Inmiddels heeft het Arnhemse dierenpark zo veel deskundigheid en ervaring met de diersoort opgebouwd dat het collega’s in Europa adviseert in het houden van en fokken met aardvarkens. „We zijn zelfs zo succesvol dat 38 van de in totaal 63 aardvarkens die in Europa leven bij ons vandaan komen. We zijn daarom ook stamboekhouder van deze soort.”

„Mooi van lelijkheid”, omschrijft Lukkenaar het dier. „Een soort levend fossiel. Het is geen familie van het varken, zoals vaak gedacht wordt, maar in de verre verte verwant aan olifant, zeekoe en klipdas. Het lijkt samengesteld uit allerlei verschillende diersoorten.”

En omdat er zo weinig van zijn, is een operatie van een aardvarken ook geen alledaags fenomeen. Maandag ging er in Arnhem een aardvarken onder narcose omdat een wond aan zijn oor niet wilde genezen. Vermoedelijk veroorzaakt door een bacterie die via een klein gaatje naar binnen is gedrongen. Oren zijn voor deze nachtdieren van levensbelang. Ze gebruiken die als een soort richtantenne. Een chirurgische ingreep was daarom de enige oplossing.

Stevig gehecht

De operatiekamer van het dierenpark werd daarvoor speciaal opgetuigd. Eerst werden oor en wond van het aardvarken ontsmet. Vervolgens werd het dier toegedekt met een operatiezeil, met alleen een opening voor het oor. Daarna werd met een scalpel de ontsteking opengesneden, schoongemaakt en weer dichtgemaakt.

Volgens dierenarts Henk Luten is het wondgat zo klein mogelijk gehouden en extra stevig gehecht om te voorkomen dat het dier met zijn sterke poten alles weer loskrabt. Voor alle zekerheid volgt er dinsdag nog een na-controle.