Dat blijkt uit onderzoek van het Radboudumc in Nijmegen in samenwerking met de Universiteit van Athene. Een kleine tweehonderd kwetsbare ouderen kregen na afloop van een ziekenhuisopname ofwel een placebovaccin, ofwel het BCG-vaccin. In de maanden erna liep 42 procent van de placebogroep een infectie op, tegenover slechts 25 procent van de BCG-groep. Ook bleef een infectie langer uit: de met BCG gevaccineerde deelnemers kregen gemiddeld zestien weken na de vaccinatie hun eerste infectie, tegenover elf weken voor de placebogroep. Er was geen verschil in bijwerkingen te zien.

Luchtweginfecties

„Naast het duidelijke effect van BCG-vaccinatie op infecties in het algemeen, was de belangrijkste observatie dat BCG vooral tegen luchtweginfecties beschermt”, zegt prof. Evangelos Giamarellos-Bourboulis, coördinator van de studie aan de Universiteit van Athene. „BCG-gevaccineerde ouderen hadden 80 procent minder luchtweginfecties dan de ouderen die het placebo kregen.”

Hoewel de meeste bescherming lijkt te zijn geweest tegen luchtweginfecties van (waarschijnlijk) virale oorsprong, is hiermee nog niet aangetoond dat het ook werkt tegen corona. „We hopen daarbij hetzelfde effect te zien”, zegt prof. Mihai Netea, die het onderzoek namens het Radboudumc coördineert. „Theoretisch is er geen reden om te denken dat het bij corona andere resultaten geeft. Tegelijk kijk ik liever breder dan deze longziekte. Ook griep maakt jaarlijks veel slachtoffers. Stel dat wij 80 procent van de infecties kunnen voorkomen, dan zou dat heel belangrijk zijn.”

Het BCG-vaccin bleek niet te beschermen tegen urineweg- en buikinfecties. Netea kan dat wel verklaren. „Bij luchtweginfecties speelt het immuunsysteem een grote rol. Bacteriën en virussen komen in de longen als eerste in aanraking met immuuncellen zoals macrofagen. Maar op het epitheel –de bekleding– van de blaas zitten deze cellen niet. Ziekteverwekkers kunnen daar dan makkelijk aan vastplakken.”

Hoopgevend

Vanwege de hoopgevende resultaten wordt het onderzoek over Nederland uitgerold. Maar liefst 22 ziekenhuizen gaan onderzoeken of het BCG-vaccin tegen corona beschermt. Bij elkaar zullen zo’n 5000 tot 7000 kwetsbare ouderen het vaccin of een placebo krijgen.

Er lopen twee andere onderzoeken bij het Radboudumc die de vraag moeten beantwoorden of het BCG-vaccin beschermt tegen corona, een bij zorgmedewerkers en een bij gezonde 60-plussers. Netea verwacht de eerste resultaten in maart of april volgend jaar.

Als het vaccin daadwerkelijk tegen corona blijkt te helpen, maakt dat een specifiek coronavaccin niet overbodig, vindt Netea. „Maar dan zou dat vaccin ook goed bescherming moeten bieden.”

Het meest verwacht hij van een combinatie van het BCG- en een coronavaccin. „Vooral ouderen met een zwakke weerstand zullen daar baat bij hebben. Het BCG-vaccin slaat bij hen goed aan en zou zo een boost kunnen geven aan een coronavaccin.”

Productiecapaciteit

Maar zover is het nog niet. Eerst moeten de resultaten nog worden bevestigd in een groter studieverband. Testen op veiligheid hoeft niet: het vaccin bestaat al een eeuw en jaarlijks krijgen 130 miljoen kinderen het. Wat Netea wel zorgen baart, is een gebrek aan productiecapaciteit. „Stel dat het werkt tegen corona, dan zal de vraag ernaar enorm toenemen. Het vaccin moet wel beschikbaar blijven voor tuberculose.”