Onlangs kreeg ik van een journalist de vraag voorgelegd of overgewicht te maken heeft met een gebrek aan discipline. Ik antwoordde dat ik versneld aflossen in een van mijn boeken al eens had vergeleken met afvallen, want voor beide zaken zijn zelfbeheersing en vasthoudendheid nodig. In die zin is een gezonde financiële situatie goed te vergelijken met een gezonde levensstijl.

Achteraf bekeken was ik niet helemaal gelukkig met dat antwoord, want er zitten veel meer facetten aan. Elk onderwerp kun je van meerdere kanten bekijken, waardoor een oneliner per definitie ongenuanceerd klinkt en slechts een deel van het verhaal vertelt. In het leven kun je bijna elke vraag beantwoorden met ”ja en nee”.

Wat ik eigenlijk als voorbeeld had moeten noemen is dat ik na 2008 zeer zuinig ben gaan leven, als een goed voornemen in januari dat ik van plan was om minimaal tien jaar vol te houden. Het betekende in de praktijk dat ik tot 2015 niet één nieuwe broek heb gekocht. Dat kan natuurlijk alleen als je zeven jaar lang dezelfde confectiemaat houdt en dus ook maat weet te houden.

Vaststellen dat overgewicht te maken kan hebben met zelfbeheersing betekent omgekeerd natuurlijk niet dat iedereen met overgewicht iets te verwijten valt. Veel stellingen kun je niet zomaar omdraaien zonder de werkelijkheid geweld aan te doen. Sommige mensen zijn te zwaar door genetische aanleg, door een of andere lichamelijke oorzaak of als bijwerking van medicijngebruik. Net zoals elk financieel advies maatwerk is, zo zal ook een huisarts aandachtig naar alle persoonlijke omstandigheden moeten kijken.

Daar komt nog eens bij dat het eenvoudiger is om drie kilo af te vallen dan dertig kilo én dat het gemiddeld genomen iets eenvoudiger is voor een man om gewicht te verliezen dan voor een vrouw. Zo’n complex onderwerp verdient een heel boek (of een plank vol met boeken), niet een snelle vraag van een verslaggever met een ter plekke geïmproviseerd antwoord. Tegelijk kun je het ook niet omkeren en stellen dat mensen met overgewicht nooit iets te verwijten valt.

Tegenwoordig wordt vaak gesteld dat overgewicht het gevolg is van een obesogene, ofwel dikmakende omgeving. Zowel in de winkelstraat als in de supermarkt wordt de consument blootgesteld aan zoveel verleidingen dat hij wel moet bezwijken. De aanpak van het probleem zou dan ook moeten beginnen met een suiker- of vettaks, niet met het zoveelste tot mislukken gedoemde dieet. In deze visie is het niet zozeer de schuld van het individu, maar van de voedingsindustrie.

Deels klopt dat, want wie in het nabije verleden een hypotheek aanvroeg van 250.000 euro kreeg niet zelden van de bank of de adviseur te horen dat hij met hetzelfde inkomen veel meer zou kunnen lenen. Alles in de samenleving is erop gericht je boodschappenkarretje zo vol mogelijk te laden met schulden en snoepgoed. Dat betekent niet dat het individu geen blaam treft, maar juist dat je steeds sterker in je schoenen moet staan.

De auteur is publicist. Voor eerdere columns zie rd.nl/hormann. Reageren? hormann@refdag.nl