Dat blijkt uit de vrijdag openbaar gemaakte dagvaardingen in de omvangrijke bouwfraudezaak die justitie bijna drie jaar lang heeft onderzocht. De vier grootste bouwbedrijven en twaalf van hun medewerkers staan terecht wegens oplichting, het vervalsen van facturen en het jarenlang bijhouden van een gefingeerde administratie. Naast Koop zijn dat de wegenbouwdivisies van BAM, Heijmans en VolkerStevin. K. en V. worden bovendien beschuldigd van het omkopen van ambtenaren.

Justitie heeft zich gebaseerd op de schaduwboekhouding van Koop Tjuchem die klokkenluider A. Bos eind 2001 naar buiten bracht. Daarin stonden ruim 3000 projecten vermeld, met een gezamenlijke aanneemsom van 2,9 miljard euro.

Van al die projecten heeft justitie er zeven aangebracht, met een gezamenlijke aanneemsom van ongeveer 9 miljoen euro. Bij al die projecten vormde Koop de spil in het vooroverleg en de afspraken over onderlinge vergoedingen voor de deelnemende aannemers die zo’n project niet kregen. De rechtbank in Rotterdam heeft veertig dagen voor dit monsterproces uitgetrokken.

Naast de werknemers van Koop moeten vier directeuren van KWS, de wegenbouwdochter van VolkerStevin, voor de rechter verschijnen. Van hen is er een inmiddels gepensioneerd en staat een ander ook terecht op dezelfde beschuldiging uit de periode dat hij nog voor Heijmans werkte. Van deze Brabantse bouwer moeten zich drie directeuren verantwoorden, maar de beschuldigingen tegen hen zijn nog niet openbaar gemaakt wegens een bezwaarprocedure. Van BAM zijn een bedrijfsleider en een regiodirecteur, beiden in dienst van wegenbouwdivisie NBM, gedagvaard.

De gedaagden hebben voor een deel de Wet economische mededinging overtredingen en ook in de meeste gevallen, zoals de valsheid in geschrifte, artikelen uit het Wetboek van Strafrecht.

Later zal justitie ook zeven ambtenaren ter verantwoording roepen. Zij hebben zich laten omkopen in ruil voor het toeschuiven van projecten aan aannemers of het doen van een goed woordje. Het gaat om vijf ambtenaren van Rijkswaterstaat, een van de provincie Zuid-Holland en een van de gemeente Hoorn. Strafzaken tegen vijf andere ambtenaren werden gestaakt wegens gebrek aan bewijs.

Het OM gaat ook klokkenluider A. B. vervolgen, wegens omkoping van ambtenaren. B. was indertijd directeur bij Koop Tjuchem.

De bedrijven en hun directeuren hebben onderling in vooroverleg afgesproken welk bedrijf voor welke aanneemsom zou bieden op een bepaald project. Het wordt uit de dagvaardingen niet duidelijk of en met hoeveel een opdrachtgever daardoor werd benadeeld. Wel heeft justitie in kaart gebracht hoe de geldstromen onderling liepen, steeds met aannemer Koop als spil. Koop had een dochterbedrijf dat de onderlinge betalingen weer regelde.

De omkoping door K. en V. is toegespitst op een directeur van Rijkswaterstaat in Noord-Holland, die tweemaal een golfreis kreeg aangeboden en op kosten van de Groningers een bordeel mocht bezoeken en een kostbare golfset ontving. De voormalige directeur van gemeentewerken in Hoorn kon onder andere aan de aannemer een appartement slijten voor een bedrag dat boven de marktwaarde lag.

Eerder legde de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) een aantal bouwbedrijven al boetes op, voor in totaal meer dan 100 miljoen euro, wegens het voeren van verboden vooroverleg en het maken van illegale prijsafspraken.