en dr. W. Fieret lichten toe dat het vooral gaat om toerusting en vorming van jongeren. Op de reformatorische scholen wordt gebruikgemaakt van begeleide confrontatie. Sommige mensen vinden dat erg dubieus. Anderen delen die kritiek niet. Onderstaand proberen we uit te leggen wat begeleide confrontatie vooral beoogt: begeleiding van jongeren in een volstrekt geseculariseerde maatschappij. Begeleiding: niet onbelangrijk in gezin, kerk en school.

Dvd’tje kiezen

„We maken in één week meer keuzes dan ons voorgeslacht in een heel leven. ’s Morgens begint het al voor de klerenkast: Wat trek ik vandaag aan? Welke film zal ik zappen? Welke radiozender kies ik uit? Het aantal keuzemogelijkheden is eindeloos geworden. Voortdurend is er de dwang tot kiezen. Alle culturen en religies zijn even legitiem en alle waarden zijn subjectief en inwisselbaar. Niets schijnt meer duurzaam te zijn. Alles en iedereen wordt beheerst door verandering. We bevinden ons in de postmoderne kermis, in een achtbaan, en weten niet waar de razendsnelle afdaling ons brengen zal.” Zo maar een paar citaten uit een analyse van onze samenleving. De auteur, Stephan Holthaus, hanteert in dit verband de term keuzedwang. Mensen worden gedwongen te kiezen, steeds opnieuw.

Ook onze jonge mensen kiezen iedere dag. Er is voor alles een alternatief. Zelfs voor de Statenvertaling. Er zijn veel jongeren die liever Het Boek lezen.

In iedere stad en elk dorp zijn winkelstraten. Veel shoppende mensen uit allerlei culturen lopen daar. Ze lopen V&D binnen, zien daar bijvoorbeeld rekken vol dvd’s. Films met titels die de historische en culturele belangstelling trekken, opnames die in korte tijd processen in de natuur laten zien die geen enkele leraar biologie zó duidelijk met zijn boeiende verhaal kan illustreren. Daarnaast een rek met meer dan veertig titels onder de naam erotiek. Kies maar. Vandaag een dvd’tje geschiedenis, biologie, reizen, romantiek, muziek of erotiek?

En mensen kiezen, wij kiezen, onze jongeren kiezen. Luisteren we naar Radio 538, gebruiken we de radio alleen voor het nieuws of hebben we er helemaal geen? Wat doen afbeeldingen van de door het satanisme beïnvloede rapper Eminem of het sekssymbool Britney Spears onze jongeren? En wat doet het kleedgedrag van veel mensen op een warme zomerdag onze kinderen?

Op allerlei manieren vindt confrontatie plaats. Confrontatie met dingen die haaks staan op de Bijbel. Dat kan ieder in eigen leven constateren. Het is in onze geseculariseerde wereld gewoon een feit.

Zebrapad

Iedere ouder bereidt de kinderen voor op het verkeer. Vader steekt samen met zijn zoontje het zebrapad over en wijst hem op de gevaren. Het is op straat soms gevaarlijk. Je zou als ouder tekortschieten wanneer je de kinderen daarin niet zou begeleiden. Als we onze kinderen voorbereiden op tal van zaken waarmee ze te maken krijgen, valt daar ook het maatschappelijke verkeer met al zijn gevaren en bedreigingen onder. Ouders vertellen over waarden en normen, ook over normloosheid. Ze laten met hun gedrag zien wat een goed huwelijk is, ze waarschuwen met woorden en daden tegen zedeloosheid.

De school probeert bij te dragen aan de opvoeding van onze kinderen. Ook op school worden leerlingen voorbereid om te kunnen functioneren in de huidige samenleving. Onze jongens en meisjes moeten natuurlijk wel weten in welke maatschappij ze terecht zullen komen. Die maatschappij is in 2004 heel anders dan bijvoorbeeld in 1950.

Zo maar een voorbeeld. In 1950 wist bijna niemand wat een condoom was. Daar lag een taboe op. Tegenwoordig kun je in elke grote supermarkt dergelijke dingen kopen. Overal zie je ook reclame waarin deze voorbehoedmiddelen worden aanbevolen. Zelfs door onze overheid. Er zijn natuurlijk vele andere voorbeelden te noemen.

Jongeren moeten wegwijs worden gemaakt in deze wereld. Daar hebben ze recht op. Ze rekenen erop dat de school hen wegwijs maakt, zodat ze niet wereldvreemd, schuw en aarzelend aan hun loopbaan na de schoolperiode beginnen.

Hoe doet de school dat?

Begeleid confronteren

Een van de middelen is begeleide confrontatie. Je neemt als het ware de leerlingen bij de hand en laat zien waar ze in de samenleving, bijvoorbeeld in de bus of in de trein naar school, mee geconfronteerd worden. Net zoals een ambtsdrager tijdens de catechisatielessen de jongeren van de gemeente vertelt over de dwalingen van de remonstranten, over de verleiding van de charismatische beweging en over het activisme, dat zo’n belangrijke rol speelt bij een jongerendag van de Evangelische Omroep.

De ambtsdrager probeert te begeleiden. Zo ook op school. De zondige uitwassen van onze open cultuur zijn er, ze liggen op straat. Onze jongens en meisjes zien ze, ze worden er mee geconfronteerd. Een mooie uitspraak van een kerkvader uit de Oudheid luidt: „De beste waarborg tegen de zonde is ervandaan vluchten.”

Je vraagt je in onze tijd af: Waar moeten we heen vluchten? Onophoudelijk, 24 uur per dag, zijn de vruchten van onze cultuur te zien en te horen. Denk maar aan winkelstraten, stationskiosken, boekwinkels, wachtkamers, busstations, gratis kranten als de Metro, billboards.

Laten we heel helder zijn: begeleide confrontatie is bedoeld als wapening en voorbereiding. Het begeleiden staat centraal. Je kunt ook de term toerusting en vorming gebruiken.

Als er mensen zijn die stellen dat door deze onderwijsvorm leerlingen in het verkeerde worden onderwezen, dan is dat geheel onjuist. Zelfs oneerlijk. De school gaat niet confronteren. Dat doet de samenleving. De school probeert te begeleiden. Natuurlijk laten we niet met beelden zien dat pornografie zondig is. Dat weet iedereen. Bij dergelijke thema’s nemen we 100 procent afwijzing in acht.

Wanneer het gaat om het doorgronden van de achtergrond van bijvoorbeeld moderne muziek, literatuur en media, wordt ter illustratie soms een fragment beluisterd, gelezen en bekeken. Fragmenten overigens die de meeste kinderen al lang eerder op straat hebben gezien of gehoord. Bij die fragmenten staat centraal het leren begrijpen van de geestelijke machten die erachter zitten. Het gaat om informatie die waarschuwend en toerustend moet zijn.

Eminem

Onlangs is op een studiedag van 4-havo iets vertoond over de hierboven genoemde rapper Eminem. Na afloop zei een aantal leerlingen: „Nu begrijp ik pas welke duivelse achtergrond zijn muziek heeft.” Die leerlingen zullen dus niet meer onbevangen naar die muziek en andere soorten kunnen luisteren.

Het zal iedereen duidelijk zijn dat hier een spanningsveld ligt. Als docent praat je over zaken waarvan je wilde dat ze er niet zouden zijn. De docent maatschappijleer stelt abortus, euthanasie en andere ethische thema’s aan de orde. De jongelui moeten hiervan weten. Ze moeten worden gewaarschuwd voor de geestelijke boosheden in de lucht.

Het belangrijkste is, dat we voor onze kinderen bidden. De Heere heeft niet bevolen dat we uit de wereld wegtrekken. Wel moeten we bewaard worden voor de boze. Dat is wat begeleide confrontatie bedoelt.

Geluid en beeld komen indringend over. Daarom is een van de uitgangspunten dat lesmateriaal niet mag leiden tot fascinatie. Dat kan ook niet, gezien de doelstelling van begeleide confrontatie. Het gaat om toerusting en vorming die nodig zijn in onze geseculariseerde maatschappij.

Laten we eerlijk zijn: Voor veel jongeren van onze scholen is er helaas geen confrontatie meer. Velen consumeren zonder of met enige terughoudendheid alles wat onze cultuur te bieden heeft. Als je uitslagen van enquêtes leest, schrik je. In een verslag van een enquête onder jongeren van een der reformatorische kerken is te lezen: „Ethische vragen zoals geldbesteding, studie, baan en vrienden zijn voor velen vrije kwesties, waar de Bijbel niets over te zeggen heeft; 50 procent van de ondervraagden heeft niet echt grote problemen met ongehuwd samenwonen, het volgen van sport op zondag en euthanasie.” Veel kinderen gaan regelmatig naar de bioscoop. Dat zijn helaas harde feiten.

Het is de vraag of we met begeleide confrontatie deze jongeren nog bereiken. Toch blijft de opdracht overeind om ook die jongelui bewust te maken van wat ze doen, lezen en beluisteren. Gewetensvorming is in dit verband van groot belang.

Onze tijd is niet gemakkelijk. Dat ervaart de bouwvakker op zijn werk. Hoe vaak gaan de gesprekken niet over seksualiteit? Dat merk je op kantoor. Wat is de zondagsbesteding van veel mensen toch droevig. Dat zie je overal.

Hoeveel mensen wonen niet samen? Wat geeft het een tumult als het Nederlands elftal moet voetballen. Misschien was dat ook wel zo bij een lezer in de straat. Onze kinderen krijgen met die wereld te maken. Ze horen ervan. Ze zien het. Ze staan er midden in. Het is de wereld waarin wij anno 2004 leven.

Toch staan wij met de Bijbel in deze wereld. Het is onze opdracht om die bijbelse boodschap door te geven. Laten we dat ook doen. Volhardend. Laten we dat doen zoals Monica bad, en bad, en bad, en bad… voor haar zondige zoon Augustinus. Laten we de les van het gebed niet vergeten. Dat hebben onze kinderen zo heel erg nodig. Ook vandaag. Ook op school.

Ds. W. Visscher is bestuursvoorzitter van het Van Lodensteincollege, het Hoornbeeckcollege en de reformatorische basisschool voor Amersfoort en omgeving; dr. W. Fieret is voorzitter van de centrale directie van het Van Lodensteincollege.