”Leven in de dromen van gisteren”
Auteur: Arie Oostlander
Uitgeverij: Aspekt, Soesterberg, 2004
ISBN 90 5911 339 x
Pagina’s: 190
Prijs: € 16,95. De Europese Unie moet een echt gemeenschappelijke buitenlandpolitiek voeren. Dat pleidooi klinkt op diverse plaatsen door in het boek dat Arie Oostlander schreef bij zijn afscheid als europarlementariër. Hij wil dat de Europese Commissie als bovennationaal orgaan meer ruimte krijgt voor initiatieven op dat beleidsgebied.

De christen-democraat Oostlander, afkomstig uit de ARP, bezette van 1989 tot halverwege dit jaar een zetel in het Europees Parlement (EP). Eerder was hij onder andere directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA. In Brussel en Straatsburg hield hij zich vooral bezig met de problemen in de sfeer van de internationale verhoudingen en veiligheid.

In ”Leven in de dromen van gisteren” blikt hij vanuit de invalshoek van de Europese Unie (EU) en met zijn eigen commentaar daarbij terug op de ontwikkelingen op dat terrein gedurende de tijd dat hij zitting had in het EP. Er voltrok zich in die periode een historische ommezwaai: van de ineenstorting van het Sovjetblok tot de aansluiting bij de Unie van acht vroegere communistische naties. Met dit laatste werd een droom werkelijkheid; vandaar de titel van het boek. Er waren ook ernstige crises. Oostlander besteedt uitgebreid aandacht aan het bloedige drama in Joegoslavië en aan de oorlog tegen het terrorisme.

Het laatste hoofdstuk is gewijd aan een gesprek met partijgenoot Hans van den Broek, voormalig minister en eurocommissaris van Buitenlandse Zaken. Die deed in reactie op de diepe verdeeldheid rond het militaire ingrijpen tegen Saddam Hussein de suggestie om voortaan de drie grote lidstaten, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, de verantwoordelijkheid te geven om in crisissituaties het voortouw te nemen en de koers van de EU uit te zetten.

Op dat punt verschilt Oostlander met hem van opvatting. Als warm voorstander van de Europese integratie, „het delen van soevereiniteit”, wil hij af van „het oude intergouvernementele geruzie”, van „het Europa van de eigenzinnige naties” met „een teveel aan nationale profileringsdrang.” Hij bepleit een toonaangevende positie voor de Europese Commissie. Die zal als communautair orgaan volgens hem meer overtuigingskracht hebben dan de groep van de topdrie.

Waarden
Oostlander hecht zeer aan ethiek en moraal bij afwegingen ten aanzien van het buitenlands beleid. „Politiek raakt mensen diep. Tot in de bronnen waaruit zij leven. Daarom spelen godsdienst en levensbeschouwing zo’n centrale rol. Dat moet maar niet verdoezeld worden”, aldus de CDA’er, die benadrukt dat de EU niet primair een markt is, maar een waardengemeenschap. Meer concreet: „We zijn een bond van democratische rechtsstaten, die de mensenrechten hoog in het vaandel hebben en oog hebben voor de belangen van de derde wereld.”

Over het achterwege blijven van een verwijzing naar de Joods-christelijke wortels van ons werelddeel in de toekomstige grondwet noteert hij: „Als de vermelding van het christendom teveel paniek oproept, is het wellicht beter om de waarden van Europa goed te omschrijven. Dat is politiek gezien genoeg. Daarin komt dan als het goed is vanzelf het christelijke karakter van Europa uit de verf.”

Daarop aansluitend poneert hij in het gedeelte over de definitieve buitengrenzen van de EU dat het bij de discussie over het lidmaatschap voor naburige landen die niet participeren in die Joods-christelijke cultuur draait om de vraag of personen en samenlevingen zich van harte met zulke geformuleerde politieke waarden kunnen vereenzelvigen. „Ik meen van wel, er zijn goede voorbeelden van te geven. Zo bijvoorbeeld in Bosnië, waar de moslempolitici zich beter naar christelijke maatstaven gedroegen dan de meeste Serven en Kroaten.”

Turkije
Een actueel onderwerp in dat verband is de relatie met Turkije. Eind dit jaar beslissen de regeringsleiders over een datum voor het begin van de toetredingsonderhandelingen. Oostlander verwacht dat er nog een lange weg te gaan is alvorens de grootmacht aan de Bosporus gereed zal zijn om daadwerkelijke aan te haken. De EU moet wat hem betreft streng zijn en mag geen concessies doen ten aanzien van de criteria. Hij concludeert: „De bal ligt op het speelveld van Turkije.” Acht dat land uiteindelijk de noodzakelijke diepgaande hervormingen niet haalbaar of niet dienstig aan zijn belangen, dan kan het kiezen voor voortzetting van de douane-unie, vindt hij.