„Je gaat me toch niet bevragen over die kop, hè?” lacht prof. Ruud Foppen als hij de telefoon opneemt. „Het was een heel genuanceerd artikel, waaraan ik ook heb bijgedragen, maar die kop…”

Want de inspanningen die de overheid en natuurorganisaties de afgelopen drie decennia hebben geleverd, waren wel degelijk zinvol, zegt de dierecoloog aan de Radboud Universiteit en onderzoeker bij Sovon Vogelonderzoek Nederland.

Neem het Nationaal Natuurnetwerk, voorheen de Ecologische Hoofdstructuur. Het doel om alle versnipperde natuurgebieden te verbinden is weliswaar nog lang niet gerealiseerd, maar toch zijn er wel degelijk „enorme successen” behaald, stelt Foppen. „Vergeleken met dertig jaar terug is er veel gebeurd. Er zijn diverse verbindingen gelegd. Zo hebben de grote rivieren en de uiterwaarden ruim baan gekregen. Andere natuurgebieden zijn met elkaar verbonden door –vaak weinig rendabele– stukken landbouwgrond op te kopen. En over snelwegen zijn ecoducten aangelegd.”

Wel erkent de ecoloog dat de vorderingen nu stokken. Om uiteenlopende redenen: gebrek aan geld, grote grondbehoefte en daardoor stijgende grondprijzen. „De eenvoudigste verbindingen zijn gerealiseerd. Wat overblijft, zijn de echte uitdagingen. Niet alles kun je bereiken met een houtwalletje of een sloot. Robuuste verbindingen zijn nodig, vooral voor de grotere dieren.”

Bestrijdingsmiddelen

Daarnaast is er winst geboekt bij het terugdringen van schadelijke bestrijdingsmiddelen, zegt Foppen. Zo zijn de neonicotinoïden imidacloprid, thiamethoxam en clothianidin sinds eind 2018 alleen toegestaan voor gebruik in gesloten, permanente kassen. „De vraag is nu welke gewasbeschermende middelen ervoor in de plek komen. Je wilt akkerbouwers niet alles uit handen nemen.”

Ook profiteert de natuur van de afgenomen stikstofdepositie. „De stikstof was torenhoog in de jaren 80”, zegt prof. Wim de Vries, stikstofdeskundige aan de Wageningen Universiteit. „Het gevolg was zure regen. Die uitstoot halveerde in de periode 1990 tot 2005, zakte een beetje tot 2015, maar blijft sindsdien op hetzelfde peil. Nu is de commissie Remkens bezig met een advies hoe de uitstoot verder terug te dringen. Dat gaat pittig worden voor boeren. Maar het klimaatakkoord is nog veel ingrijpender, zeg ik tegen hen. Binnen 30 jaar klimaatneutraal zijn: een gigantische uitdaging. Denk bijvoorbeeld aan de CO2-uitstoot van veenweidegebieden.”

Gemiddeld gaan soorten in Nederland achteruit, stelt prof. David Kleijn, hoogleraar plantenecologie en natuurbeheer aan de Wageningen Universiteit. „Maar zonder alle investeringen zou dat waarschijnlijk veel harder zijn gegaan.”

Een deel van de maatregelen hebben inderdaad slechts bescheiden effect gehad, zegt Kleijn. „Kijk bijvoorbeeld naar wat de aanleg van bloemstroken op akkerpercelen heeft opgeleverd. Dan zie je een toename van insecten, maar niet van de zeldzame soorten. Ook gaat het maar om een klein oppervlak. Wil je de achteruitgang van insecten terugdringen, dan moet je dat veel ingrijpender aanpakken.”

Verdienmodel

De ecoloog is geen voorstander van het uitkopen van boeren ten bate van de natuur. „De natuur en de landbouw kunnen in Nederland prima samengaan.”

Liever ziet hij dat er extensiever wordt geboerd, met name door bedrijven die naast natuurgebieden liggen. „Zorg voor een ander verdienmodel. Geef de boer een goede prijs voor zijn producten. Nu kan het alleen uit met intensieve landbouw en schaalvergroting. Leg de kosten van verduurzaming niet bij de boer.”