„Als de overheid de verantwoordelijkheid neemt voor de werkelijk arbeidsongeschikten, neemt het bedrijfsleven de verantwoordelijkheid voor mensen met een arbeidsbeperking. De voorstellen zoals ze in het ontwerpakkoord zijn neergelegd, kunnen zo leiden tot een positief effect”, formuleerde SER-voorzitter Wijffels dinsdag voorzichtig.

Hij constateerde dat er „voor het eerst in vele jaren een stevig voorstel ligt met een breed draagvlak om de arbeidsongeschiktheidsproblematiek aan te pakken.” Desondanks geven drie kroonleden van de SER het nieuwe voorstel een onvoldoende. Oud-staatssecretaris Linschoten, president Wellinck van De Nederlandsche Bank en directeur van het Centraal Planbureau Van Ewijk zijn bovendien niet de minsten.

Wijffels gaf dinsdag toe het ontbreken van unanimiteit „jammer” te vinden, maar benadrukte dat de voltallige SER het tenminste op hoofdlijnen eens is. Dat kan zo zijn, maar betekenisvol is de stroeve manier waarop de verschillende partijen hun achterban achter het SER-advies moesten krijgen. De werknemers zijn slechts morrend akkoord gegaan, zeker de bij de FNV aangesloten bonden. Aan de kant van de ondernemers maakt MKB-Nederland een allerminst enthousiaste indruk.

Voeg dat kennelijke gebrek aan draagkracht bij het ontbreken van unanimiteit, en de vraag rijst of de politiek zich in deze situatie nog wel eens gebonden voelt aan het advies. Het antwoord ligt, met de verkiezingen in zicht, voor de hand. Met name binnen de VVD bestaan grote aarzelingen tegen de plannen. De grote vrees binnen de SER is dat de politiek straks gaat ’shoppen’, dus met onderdelen van het advies aan de haal gaat. Terwijl het bereikte akkoord juist een fragiel evenwicht behelst.

Toelating tot de WAO wordt in het SER-advies een drietrapsraket. Als eerste is er een ontvankelijkheidstoets, als tweede de keuring. De SER probeert de kritiek die klonk bij de presentatie op 18 januari van het ontwerpadvies dat de keuringsartsen in feite alle druk op hun schouders krijgen, te ondervangen door het belang van een gestructureerde en voorspelbare keuringspraktijk te benadrukken. Zo moeten lijsten worden opgesteld met ziektes die in elk geval recht geven op een WAO-uitkering.

Als derde beslist een commissie, waarin keuringsartsen, Arbo-deskundigen en juristen zitten, uiteindelijk of iemand in de WAO komt. Alleen bij duurzame arbeidsongeschiktheid, met andere woorden: als binnen vijf jaar geen herstel mogelijk is, kan dit het geval zijn. De meeste psychische klachten vallen dus af.

Van wezensbelang acht Wijffels de „sterke verschuiving” van de aandacht naar de vroege fase van de problematiek. Het benadrukken van preventie en begeleiding moet voorkomen dat werknemers ongemerkt vaart krijgen op de glijbaan naar arbeidsongeschiktheid. De nieuwe WAO is echter geen kwestie van hoofdlijnen, maar van lastige details.

Juist daar zet het drietal de hakken in het zand. Grootste bezwaar is het afschaffen van de Pemba, een administratieve boete voor werkgevers die veel werknemers in de WAO zien belanden. Vooral Linschoten, die als staatssecretaris van Sociale Zaken aan de wieg van de boetes heeft gestaan, is daarop tegen. Eerst maar eens afwachten of de instroom in de WAO daadwerkelijk zo sterk vermindert als de overige SER-leden verwachten, vinden de drie.

Daarnaast vrezen ze dat werkgevers de WAO als dumpplaats inruilen voor de Werkloosheidswet, wanneer zij voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten die zij straks in dienst moeten houden zogenaamd geen passend werk kunnen vinden. Een ander bezwaar betreft het verhogen van de uitkeringen. Het SER-advies wil WAO’ers 75 procent van het gemiddeld over de laatste drie jaren verdiende loon uitkeren, tegen 70 procent van het laatst verdiende loon nu.

Al in januari liet VVD-kamerlid Wilders weten dat het een historische prestatie zou zijn als verhoging van de uitkering leidt tot verlaging van het aantal uitkeringsgerechtigden. Ook Van Linschoten, Wellinck en Van Ewijk vrezen dat de WAO te aantrekkelijk wordt. Zij stellen daarom voor het advies op deze twee onderdelen gefaseerd in te voeren. Wijffels en de overige SER-leden voelen daar bitter weinig voor.

Sleutelen aan het advies kan al te licht leiden tot onbeheersbare middelpuntvliedende krachten.