Het wordt het grootste proces tot nu toe op basis van de Racketeering Influenced Corrupt Organizations Act (RICO), een wet tegen gangsterpraktijken die werd ingevoerd om infiltratie van de maffia in het bedrijfsleven tegen te gaan. De regering diende de aanklacht in 1999 in onder president Clinton. Er was rekening mee gehouden dat president Bush, wiens Republikeinse partij forse donaties krijgt van de tabaksindustrie, de zaak zou afblazen. Daar is het echter niet van gekomen.

Het proces gaat waarschijnlijk zes maanden duren en zal meer dan honderd getuigen kennen. Dinsdag ging het van start met de presentatie van argumenten van advocaten van het ministerie van Justitie. Volgens de regering is de sigarettenindustrie al meer dan vijftig jaar bezig de nicotineniveaus te manipuleren, informatie over gezondheidsrisico’s te verhullen en doelbewust jongeren tot roken te verleiden.

In 1953 zouden de topmannen van de vijf grootste fabrikanten in het Plaza Hotel in New York hebben afgesproken een pr–campagne voor de lange termijn te voeren om het gestaag groeiende bewijs voor een verband tussen roken en ernstige ziektes te neutraliseren.

De geëiste boete van 280 miljard dollar is gebaseerd op een schatting van de sigarettenverkoop sinds 1971 aan jongeren onder de 21 die dagelijks rookten en aan volwassenen die bij het bereiken van die leeftijd meer dan vijf sigaretten per dag tot zich namen. Het bedrag is meer dan het dubbele van de gezamenlijke beurswaarde van de vijf aangeklaagde bedrijven (Philip Morris, R.J. Reynolds, Liggett, Lorillard en BAT) en ruimschoots het drievoudige van hun jaaromzet.

De regering eist niet alleen 280 miljard dollar aan verdiensten op, maar verlangt ook verscherping van de reclameregels en de waarschuwingen op tabakproducten. De fabrikanten betwisten het recht van de overheid winsten uit het verleden te incasseren en wijzen erop dat de veranderingen van de regelgeving die de regering wil, al zijn vastgelegd in een schikking die de bedrijven in 1998 troffen met 46 Amerikaanse staten. Dat gebeurde in een zaak over extra kosten van de gezondheidszorg als gevolg van roken.

De fabrikanten beloofden indertijd over een periode van 25 jaar in totaal 206 miljard dollar te betalen aan de staten, grotendeels gefinancierd door een verhoging van de sigarettenprijzen. Deze aderlating zullen de bedrijven overleven, maar het wordt anders als de federale regering haar zaak wint. Dat zal nog lastig genoeg worden.

Om op basis van de RICO–wet aan het langste eind te trekken, moet worden aangetoond dat de aangeklaagden zich ook in de toekomst schuldig zullen maken aan kwade opzet. Volgens de tabaksindustrie is dat onmogelijk omdat de praktijken van de branche sinds 1998 dramatisch zijn veranderd.