Bijleveld opnieuw naar Kamer om burgerdoden
Minister Bijleveld van Defensie moet de Kamer donderdag opnieuw tekst en uitleg geven over de gang van zaken rond een Nederlandse aanval in Irak. Daarbij vielen naar schatting zo’n zeventig burgerdoden.
Kern van de zaak is een luchtaanval van het Nederlandse leger op een bommenfabriek van IS in Hawija, een stad in de provincie Kirkuk in Noord-Irak. Het bombardement vond plaats in de nacht van 2 op 3 juni 2015. Meteen was duidelijk dat er sprake was van „onbedoelde nevenschade”, zei Defensie eerder. De Amerikanen lichtten het ministerie op 15 juni 2015 in dat het aannemelijk was dat er burgerslachtoffers waren gevallen. Ruim een week later liet toenmalig minister Jeanine Hennis (VVD) de Kamer echter weten dat „voor zover op dit moment bekend er geen sprake is geweest van Nederlandse betrokkenheid bij burgerslachtoffers door luchtaanvallen in Irak.”
Begin november vorig jaar kwam de zaak alsnog aan het licht. Sindsdien komt er keer op keer nieuwe informatie naar buiten in het uiterst gevoelige dossier. Bijleveld (CDA) overleefde in november ternauwernood een motie van wantrouwen, die door bijna de gehele oppositie werd gesteund. Hoewel de bewuste aanval onder haar voorganger plaatsvond, raakt de huidige minister meer en meer betrokken bij de problematiek. Nadat oud-minister Hennis had laten weten dat zij „vermoedelijk” premier Rutte had geïnformeerd over de burgerdoden, moest ook hij verantwoording afleggen in de Kamer. Rutte zei zich niet te kunnen herinneren dat hij daadwerkelijk op de hoogte is gebracht.
Sinds het laatste debat over de kwestie, eind december, werd bekend dat de Amerikanen al langere tijd het aantal van zeventig burgerdoden hebben opgenomen in statistieken. Bijleveld had echter het tegendeel beweerd.
Daarnaast kwam aan het licht dat de Amerikaanse inlichtingendienst CIA Nederland vóór de aanval had gewaarschuwd voor burgerslachtoffers. NOS en NRC kregen vorige maand documenten met deze informatie in handen. Bijleveld liet de Kamer vorige week weten dat het uitgangspunt was om niet aan te vallen als er burgerslachtoffers werden verwacht.
Onhoudbaar
SP en D66 kwamen na de laatste onthulling met het voorstel om Bijleveld zo snel mogelijk na het meireces aan de tand te voelen in de Kamer. Volgens SP-Kamerlid Sadet Karabulut is de positie van de minister onhoudbaar.
Vooralsnog lijkt het komende debat voor minister Bijleveld niet spannender te worden dan de eerdere keren.
Ja, het risico bestaat dat de Kamer het beu wordt dat er telkens –en veelal via de media– nieuwe informatie opduikt. Cruciaal is dat een meerderheid van de parlementariërs er vertrouwen in hebben dat de minister van Defensie hen zo goed en eerlijk mogelijk informeert op basis van de kennis waar zij op dat moment over beschikt.
Dat ook D66 vooraan staat om te vragen of er snel kan worden gedebatteerd, maakt de zaak wel spannender. „Ik zou er moedeloos van kunnen worden, maar ben juist strijdbaar om de waarheid boven tafel te krijgen”, aldus Kamerlid Salima Belhaj nadat bekend werd dat Nederland was gewaarschuwd voor burgerdoden.Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat D66 in de buurt zal komen van het wegsturen van Bijleveld. Sowieso geldt dat als zeer vergaande stap, zeker voor een coalitiepartij. Maar nu, in crisistijd, is de drempel om een minister weg te sturen nog hoger.
Verdoezeld
Bijleveld toont zich steeds strijdbaar in de debatten, en lijkt niet van plan op te stappen. Wellicht is steun van alleen de coalitiepartijen voor haar genoeg reden om door te gaan. Ze zal de nieuwe belastende feiten proberen te verklaren, en pogen de Kamer ervan te overtuigen dat er, in elk geval onder haar bewind, geen zaken opzettelijk zijn verdoezeld.
