”Draw me close. An ethnography of experience in a Dutch charismatic church”
Auteur: Peter G. A. Versteeg
Pagina’s: uitgegeven in eigen beheer (tel. 020-4446774 of 033-4725637); 195
Prijs: € 13,50. Een vreemde wereld. Dat is ongetwijfeld de reactie van wie kennisneemt van het vorig jaar verschenen Engelstalige proefschrift van dr. P. G. A. Versteeg, ”Draw me close”, over de Utrechtse Vineyard-gemeente.

Eind jaren negentig was Versteeg samen met zijn vrouw een paar jaar lid van deze charismatische gemeente en namen zij volop deel aan de activiteiten. Beiden voelden zich daar toen nauw bij betrokken. Inmiddels is hun sympathie weer danig bekoeld en hebben ze als lid bedankt.

Op die manier was de auteur wel in staat van binnenuit een beeld te geven van het religieuze klimaat in die gemeente. Hij behoorde er zelf toe. Toch weet hij erover te schrijven met de distantie die voor een proefschrift nodig is. Een unieke vorm van participerende observatie. Zelf spreekt hij van ervarende participatie.

Voor iemand die buitenkerkelijk is zou het veel moeilijker zijn geweest om te participeren in allerlei rituelen en op vertrouwelijke voet met de gelovigen van de Vineyard-gemeente om te gaan. Wetenschappelijke belangstelling is nu eenmaal wat anders dan religieuze betrokkenheid. En huichelarij is zeker hier niet te verdedigen. Voor iemand uit bevindelijk gereformeerde kring zouden zich dezelfde problemen voordoen. Ook dan is de afstand groot. Daarbij komt dat veel informatie ontleend is aan de bijeenkomsten van de Vineyard-gemeente op zondagmorgen.

Veel gereformeerden
De voorganger van de gemeente, die alleen met initialen (JS) wordt aangeduid, kwam uit een vrijgemaakt milieu. Ruim 30 procent van de gemeente was afkomstig uit de Gereformeerde Kerken, 40 procent was van pinkster- of evangelische origine, 15 procent kwam uit de Hervormde Kerk. De rest was van diverse herkomst. Ex-buitenkerkelijken vond men er nauwelijks.

De Vineyard-beweging is afkomstig uit Amerika. John Wimber vormde daar in de jaren tachtig de Association of Vineyard Churches. Al spoedig werd door middel van de Kana-conferenties ook Nederland bereikt.

Het was in de Vineyard-gemeente van Toronto dat zich in de tweede helft van de jaren negentig de Toronto-blessing voordeed: een uitbarsting van religieuze emoties die ervaren werd als het werk van Gods Geest. Vallen, lachen, gieren, brullen -in de G(g)eest-, dat alles ging een onderdeel van de eredienst vormen.

De Utrechtse gemeente bleef grotendeels buiten deze vorm van religieuze extase. Evenzo neemt het spreken in tongen daar een ondergeschikte plaats in. Glossolalie wordt vooral gezien als de taal van het persoonlijk gebed.

Wezenlijk voor het Vineyard-geloof is de ervaring van Gods liefde. God heeft ook de liefde van de mens nodig, zo stelt men. Een bekeringservaring is meestal afwezig.

De aanhangers van dit geloof kenmerken zich niet door veel bijbellezen. Dat doen ze alleen als ze er zin in hebben. Ook een vaste stille tijd staat niet op hun programma. Dat zou te veel een verplicht nummer worden. Op die manier ontstaat alleen maar een sleurgodsdienst en dat is iets wat men per se wil vermijden. In het algemeen is men afkerig van allerlei regels en regeltjes. „Het enige systeem is dat er geen systeem is”, zo citeert Versteeg de gemeenteleider. Het gaat om de lifestyle van Jezus.

De sfeer tijdens de weinig gestructureerde samenkomsten is ontspannen. Alle nadruk ligt op de vrijheid van de G(g)eest. De onderdelen van de eredienst worden afgewerkt tussen het koffiedrinken door. Vrouwen kunnen allerlei functies in de gemeente vervullen, behalve de rol van gemeenteleider.

Religieuze popmuziek
Muziek is heel belangrijk voor het karakter van de samenkomsten. Vandaar het bestaan van speciale aanbiddingsteams. Het muziekgenre kan getypeerd worden als religieuze popmuziek (soft rock). Dat is een genre waarbij men zich emotioneel en fysiek aan de muziek overgeeft. De muziekkeuze en de productie van nieuwe liederen hebben de Vineyard-gemeenten ook een bepaalde bekendheid naar buiten gegeven.

De diensten worden meestal afgesloten met het onderdeel profetie. Bijbelwoorden of andere uitspraken worden daarbij aan anderen doorgegeven. Veelal zijn dat bemoedigingen. Het Vineyard-geloof draagt immers een positief karakter. Overigens gaat men met deze profetieën voorzichtig om. Het is eerder: Ik denk dat de Heer ons dit of dat laat zien, dan: Zo zegt de Heer.

Alles bij elkaar een unieke studie, waarin een Nederlandse charismatische gemeente van binnenuit beschreven wordt. Juist omdat deze religieuze variant zo ver van ons afstaat, kan het interessant zijn om er kennis van te nemen.