Het coronavirus trekt diepe sporen door ons land. Het aantal besmettingen stijgt. Er sterven mensen. Men zet alles op alles om de toename van het aantal patiënten aan te kunnen en hun (nu en in de nabije toekomst) de zorg te geven die ze nodig hebben. De druk op intensive care-afdelingen neemt toe.

Artsen geven aan dat zij een leidraad hanteren om te bepalen of een ziekenhuisopname zinvol is bij ernstig zieke oudere coro-napatiënten. Aan ouderen wordt gevraagd om nu al na te denken over wat ze zouden willen. Kiezen voor het leven vraagt om moeilijke beslissingen. Welke keuzes zijn in het licht van de Bijbel medisch-ethisch verantwoord? Vier handvatten kunnen hierbij helpend zijn.

Medisch oordeel

1. Iedereen is waardevol. God is de Schepper van ons leven en wij zijn beelddragers van Hem. Dat maakt de waarde van ons bestaan onbetwistbaar. Het leven van een 85-jarige vrouw met dementie is daarom evenveel waard als dat van een gezonde twintiger. Bij gesprekken die over behandelkeuzes gaan, moet daarom een medisch oordeel over het nut van een behandeling centraal staan. Niet een waardeoordeel over de zin van iemands leven. We dragen zorg voor het leven niet zoláng iemand dat waard is, maar omdát iemand dat waard is!

Zinvol of zinloos

2. Niet elke behandeling is medisch zinvol. Dat ieder leven waardevol is, betekent niet dat in alle situaties, koste wat kost, alle medische middelen ingezet moeten worden. Een belangrijk uitgangspunt voor artsen bij het nemen van een behandelbeslissing is of genezing of verlichting van het lijden met de beschikbare middelen nog gehaald kan worden. Is dat het geval, dan spreek je van medisch zinvol handelen. Als het medische doel ondanks de behandeling niet meer gehaald kan worden, is er sprake van medisch zinloos handelen. Een arts kan daarom nooit verplicht worden om een behandeling te beginnen die medisch zinloos is.

Balans

3. De belasting van de behandeling en het doel dat daarmee beoogd wordt, moeten in balans zijn. Of dat zo is, hangt onder meer af van het stadium van de ziekte en van onderliggende aandoeningen. Wanneer nog genezing te verwachten is, zijn andere medische beslissingen gerechtvaardigd dan wanneer iemand al ernstig ziek is, een kwetsbare gezondheid heeft of het moment van overlijden al nabij is.

De te vinden balans heeft daarmee alles te maken met de baten versus de lasten voor de patiënt. In sommige gevallen voegt een behandeling meer lijden toe dan dat die de nood verlicht. In het geval van het coronavirus: welke belasting geeft een opname op de intensive care met langdurige beademing, met daarna een heel revalidatietraject, voor de patiënt? En hoe verhoudt zich die belasting tot het herstel dat al of niet te verwachten is?

Zesde gebod

4. Het leven moet worden gediend en het welzijn van mensen moet worden bevorderd. Dat zijn Bijbelse richtlijnen. Het zesde gebod brengt met zich mee dat iedere handeling gericht dient te zijn op het leven.

Tegelijkertijd is het naleven van Gods geboden erop gericht om het welzijn te bevorderen. Wanneer naleving van het zesde gebod vooral resulteert in een toename van lijden als gevolg van zware behandelingen, is het de vraag of het gebod op de juiste wijze wordt ingevuld.

Bij het beoordelen van de zin van een behandeling kan de levenslijn een handvat zijn. Ieder leven kent een lijn van opgaan, afvlakken en dalen. De plaats op de levenslijn bepaalt waar de nadruk op ligt: het in stand houden van het leven of vooral het dienen van het welzijn.

In de kwetsbare laatste levensfase is het uitgangspunt daarom: niet dagen toevoegen aan het leven, maar leven toevoegen aan de dagen.

Emoties

Spreken over al dan niet (meer) behandelen kan een gevoel van onbehagen oproepen: wordt het goede nog wel gedaan? Daarom is het beter te spreken over passende zorg, omdat daarbij ruimte gegeven wordt aan onderliggende emoties en belangen.

Passende zorg betekent dat er tijdig gesproken wordt over het levenseinde en dat er een aanvaarden is van dat levenseinde. Dan wordt samen besloten wat het uitgangspunt is. Daarin kan de dokter meedenken. Kortom: bij passende zorg is er aandacht voor de hele mens. Mogelijk wordt dan geconcludeerd: we kunnen het nog wel, maar we doen het niet (meer).

Het is goed om te beseffen dat de genoemde vier handvatten gelden wanneer er nog wél voldoende zorg beschikbaar is. Als de ic’s overvol komen te liggen, moeten er misschien nog moeilijker keuzes gemaakt worden. Dan kan het gebeuren dat artsen met pijn in hun hart moeten besluiten om mensen niet meer op te nemen die normaal gesproken wel voor medische zorg in aanmerking zouden komen.

Alle overheidsmaatregelen zijn erop gericht om zo’n noodsituatie te voorkómen. Daarom is het ook uitermate noodzakelijk dat iedereen, oud én jong, ziek én gezond, zich aan de maatregelen houdt! Op hoop van zegen.

De auteurs zijn beleidsadviseur Advies & Toerusting bij de NPV-Zorg voor het leven. Wie naar aanleiding van dit artikel vragen heeft, kan contact opnemen met de NPV-Advieslijn: (0318) 547888 of npvzorg.nl/advieslijn.