„Het is een van tweeën: of ze doet boete en keert terug naar ons islamitisch geloof en naar de omarming van onze familie. Of ze weigert dat. Dan moet ze wat mij betreft worden opgehangen”, aldus Mohammed Abdullah al-Hadi in 2014 tegen CNN. De broer van de Sudanese christen Meriam Ibrahim kon prima leven met de terdoodveroordeling van zijn ‘afvallige’ zus.

De doodstraf voor afvalligheid was onder het bewind van oud-president Bashir een reële optie. De voormalig leider van Sudan voerde de islamitische shariawetgeving in en in zijn streven naar islamisering liet hij christenen niet ongemoeid. Op zijn bevel werden verschillende kerken gesloopt en tientallen christenen opgepakt. Ook stelde Bashir commissies in die niet alleen het beheer van kerkgebouwen, maar ook gelijk de kerkelijke eigendommen overnamen.

De Sudanese overgangsregering die sinds de val van de oud-president in april 2019 aan de macht is (zie kader), heeft verschillende stappen ondernomen die in schril contrast staan met de politiek van Bashir. De commissies die zijn gevormd onder het Bashir-regime zijn afgeschaft en de belofte is gedaan dat alle kerkelijke eigendommen teruggegeven worden. Ook kondigde een lid van de Sudanese overgangsregering begin maart aan dat er een streep gaat door de doodstraf, zo meldde de Sudanese krant Sudan Tribune.

Deze ontwikkelingen vinden niet ongemerkt plaats. Leden van de Amerikaanse overheidscommissie voor godsdienstvrijheid, de Uscirf, brachten eind februari een bezoek aan Sudan. Commissielid Tony Perkins bedankte de Sudanese regeringsleiders voor het „gedurfde leiderschap” en „hun expliciete wens om een nieuw tijdperk van openheid en inclusiviteit naar hun land te brengen dat 30 jaar geleden heeft onder wrede en autocratische religieuze repressie.”

In december schrapte het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken het Afrikaanse land al van de lijst met ”landen van bijzondere zorg” waar grove schendingen van de godsdienstvrijheid plaatsvinden. Sudan staat nu op de ”Special Watch List”.

Angstcultuur

Volgens Richard Groenenboom, woordvoerder van Stichting De Ondergrondse Kerk (SDOK), vinden de veranderingen echter alleen op overheidsniveau plaats. Het valt nog te bezien hoe de overheidsinitiatieven zullen vallen bij de aanhangers van de voormalige president Bashir, zegt hij. „De houding van moslimradicalen zal niet veranderen.”

Lokale christenen merken op dit moment nog weinig van de veranderingen. In de afgelopen maanden zijn diverse kerken door extremistische moslims in brand gestoken, meldde International Christian Concern recent. Ook ontvingen kerkleiders bedreigingen.

De woordvoerder vindt het moeilijk te zeggen of de stappen die de interim-regering zet, ook invloed hebben op de rest van de bevolking. „Voor de overgrote meerderheid van de Sudanese bevolking heeft de islamitische wetgeving absolute zeggingskracht. Dat verander je niet zomaar.”

Daarnaast ligt veel macht nog steeds bij de veiligheidsdiensten en de strijdkrachten, zegt de medewerker van SDOK. „De macht van veiligheidsdiensten is veel groter dan die van ministers. Dat was al het geval ten tijde van Bashir.”

Zolang christenen in Sudan meewerken met de autoriteiten en niet evangeliseren, blijft de vervolging van overheidswege beperkt, zegt Groenenboom. Christelijke voorgangers ervaren echter nog steeds grote weerstand wanneer ze actief zijn onder moslims. „Daar hebben de machthebbers grote moeite mee”, aldus de woordvoerder.

Promotiestunt

De hervormingen op het gebied van godsdienstvrijheid ziet Groenenboom vooral als een promotiestunt. „Het is natuurlijk geen goede reclame voor een land om als vrijheidsschender bekend te staan.”

De hervormingen op het gebied van godsdienstvrijheid worden niet alleen ingegeven uit omarming van mensenrechten. De Sudanese regering staat onder druk door Amerikaanse economische sancties. Een van de zeven voorwaarden om deze strafmaatregelen op te heffen, is het garanderen van vrijheid van godsdienst.

Sudanese christenen staan, ondanks de grote politieke omwenteling, nog steeds onder druk vanwege hun geloof. Desondanks wordt elke verandering ten goede verwelkomd, na vele jaren van vervolging in het Afrikaanse land.

Premier en hervormer Abdalla Hamdok

Sinds de val van oud-president Omar al-Bashir staat Abdalla Hamdok aan het hoofd van een overgangsregering. Als burgerpremier leidt hij een kabinet van burgers en militairen tot aan nieuwe verkiezingen in 2022. Hamdok zet in op hervormingen, waaronder op het gebied van godsdienstvrijheid en de strijdkrachten.

Met zijn optreden heeft de premier vijanden gemaakt. Zo overleefde Hamdok op 8 maart naar eigen zeggen een terreuraanslag met een autobom in de hoofdstad Khartoem.

Ondanks de verzekering van Hamdok dat hij blijft op de ingeslagen weg, rijst de vraag of hervormingen effectief kunnen worden doorgevoerd. Voor de positie van christenen in Sudan is het van belang dat de huidige omwenteling brede steun geniet.