Negen mensen overleden er door de neerstortende V1 en veertien door de gevolgen ervan. Onder hen de brandweerlieden Arend Jan Gerritsen, Hendrik ter Steege, Antonie Schooten, Grades Wessels en Jan Wessels.

In de bossen van Rijssen zijn nog de overblijfselen van de lanceerinrichtingen te zien, maar de V1’s die vanuit het Haarbos bij Wierden werden afgeschoten vlogen recht over de Rijssense bebouwde kom en vormden de echte bedreiging voor de ingezetenen. De bewuste V1 kreeg motorproblemen en viel precies op het huis van de familie Voortman aan de Huttenwal.

Een plaquette in de brandweerkazerne herinnert aan de omgekomen brandweerlieden. Na 75 jaar neemt de Rijssense vrijwillige brandweer nog altijd deel aan de jaarlijkse dodenherdenking door het vormen van een erewacht bij het oorlogsmonument aan de Lentfersweg.

Op initiatief van oud-verzetsman Roelf Wolterink (96) werd er vijf jaar geleden een sober gedenkteken onthuld aan de Huttenwal voor de Rijssenaren die omkwamen bij de ramp met de V1: een bescheiden stalen zuil rijst op uit de grond. Daarachter een esdoorn die herinnert aan de Canadese troepen die Rijssen hebben bevrijd.

De ramp met de V1 heeft een grote plaats gekregen in de Rijssense oorlogsgeschiedenis. Bij iedere herdenkingsplechtigheid wordt er gesproken over of gedacht aan de profetisch geladen preek van ds. W. C. Lamain op de bewuste zondagavond in de Walkerk van de gereformeerde gemeente.

Brisantbom

Zelden is er overigens over de ware toedracht van een ramp meer gediscussieerd dan over die met de V1 op de Huttenwal. Werd de enorme explosie na het neerkomen van de bom nu veroorzaakt door een opzettelijk afgeworpen brisantbom, zoals een rapport van de luchtbeschermingsdienst vermeldt? Was het een Duits of een Engels vliegtuig dat de bom in de vuurzee gooide? Hadden de Duitsers in maart ’45 nog wel vliegtuigen in de lucht? In de nauwkeurig bijgehouden geallieerde vluchtroosters staat geen vlucht over Rijssen. Of waren het toch de exploderende brandstoftanks van de V1 of de zware springlading?

Natuurliefhebber Harmen van Putten (84) woont met zijn vrouw Jenny in de Bleekstraat, in zijn ouderlijk huis op nog geen twee minuten fietsen van de Huttenwal. De ramp met de V1 staat in zijn geheugen gegrift. „De V1’s die bij Wierden werden afgeschoten, kwamen hier over. De staartvlam was zo fel dat het bij ons achter de woning helemaal licht werd. De straalmotor van de V1 maakte een eigenaardig rochelend geluid dat ik me zo weer voor de geest kan halen. Omdat het gevaarlijke projectielen waren, was je er ook helemaal op gespitst om te horen wat er ging gebeuren. Want zodra dat geluid ineens stopte, wist je dat het verkeerd kon gaan. Dat gebeurde dus die zondagavond ook.

Mijn vader was baas in de jutefabriek van Ter Horst en hoorde bij de mensen die toezicht moesten houden. Daarvoor had hij een speciale band die hij om zijn mouw kon doen als hij bijvoorbeeld ’s avonds iets moest controleren. Toen hij hoorde dat het geluid stopte en het lawaai van het neerkomen van de V1 vernam, ging hij direct op pad, want te oordelen naar het geluid moest het vlak in de buurt zijn.

Via de Weijerdstraat liep hij naar de Haarstraat. Bij het passeren van bakkerij Ten Berge, Bearnd van ’t Hartje, volgde die enorme explosie waarbij zelfs brokken puin in de Weijerdstraat terechtkwamen. Naderhand ging ik kijken en op de hoek Haarstraat-Bouwstraat zag ik bij garage Baan nog de witte lakens met de lichamen eronder van de slachtoffers die ze daar zo lang neerlegden.”

Van Putten kent de verhalen die de ronde doen over de ware toedracht. Hij is er stellig van overtuigd dat er geen bom uit een vliegtuig in de vuurzee is gegooid. „Precisiebombardementen waren toen nog niet mogelijk. Zelfs bij klaarlichte dag was het al moeilijk om de bommen precies op de doelen te laten neerkomen. Dat het verhaal van dat vliegtuig in de wereld is gekomen is wel te verklaren, omdat er buiten Rijssen regelmatig wapendroppings plaatsvonden vanuit tweemotorige Mitchellbommenwerpers. In het buitengebied waren leden van de ondergrondse actief met grote seinlampen om die Engelse vliegtuigen naar de droppingszone te geleiden, en dat vliegtuig zullen sommige Rijssenaren hebben gehoord of er mogelijk een glimp van hebben opgevangen. De enorme explosie op de Huttenwal na het neerkomen van die V1 is veroorzaakt door hoofdlading springstof: daar zat maar liefst 935 kilo trotyl in en als dat ontploft dan is dat vernietigend. Dat is ook wel gebleken.”

Publicaties

De ramp door de neergestorte V1 op de Huttenwal is nog altijd prominent aanwezig in publicaties over de Tweede Wereldoorlog. In de onlangs uitgebrachte ”Bevrijdingskroniek. 75 jaar vrijheid Rijssen” staan niet eerder gepubliceerde verhalen waarin vooral de rol van kinderen en vrouwen in de Tweede Wereldoorlog wordt beschreven. In een persoonlijk getinte bijdrage vertelt oud-Rijssenaar dr. Jan Poortman uit Ede over de ramp met de V1 waarbij zijn vader, Jan Poortman senior, omkwam. Ook in het verhaal van de Rijssense geschiedschrijver Wim Vlogtman wordt er gewaagd van de ramp met de V1.