Welke vraag stond in het debat centraal?

Kort gezegd, pakt het kabinet de crisis voldoende voortvarend aan en zijn de ingezette maatregelen genoeg? Opvallend genoeg speelde Ruttes tv-toespraak van maandagavond een prominente rol in het debat. Het was veel Kamerleden namelijk niet ontgaan dat daarover de nodige verwarring was ontstaan. Die verwarring spitste zich toe op de passage waarin Rutte verklaarde dat een groot deel van de bevolking met het virus besmet zal raken, gevolgd door de zin dat Nederland tegelijkertijd gecontroleerd groepsimmuniteit kon opbouwen.

Wat was daar dan verwarrend aan?

Rutte moest uitleggen dat het opbouwen van die groepsimmuniteit niet de inzet is van het kabinetsbeleid. Was dat wel zo, dan zou dat inderdaad de vraag oproepen of het beperken van de verspreiding van het virus wel een topprioriteit is van het kabinet. In een technische briefing, voorafgaand aan het debat, lichtte RIVM-directeur J. van Dissel, die verantwoordelijk is voor de infectieziektebestrijding, de aanpak nog een keer toe. Rutte nam Van Dissels uitleg in het debat vervolgens bijna woordelijk over. Het kabinet wil ouderen en mensen met een zwakke gezondheid beschermen tegen het virus en voorkomen dat de zorg overbelast raakt. Daar zijn de maatregelen om zoveel mogelijk thuis te werken, afstand te houden en geen grote evenementen te organiseren op gericht. Onontkoombaar is en blijft echter dat een fors deel van de bevolking besmet zal raken, zeker zolang er nog geen vaccin beschikbaar is. Tegelijkertijd is echter de verwachting dat de meerderheid van de patiënten niet naar het ziekenhuis zal hoeven, en na het uitzieken immuun is tegen het virus. Op die manier kan het opbouwen van groepsimmuniteit een gevolg zijn van het kabinetsbeleid.

Was de kou daarmee uit de lucht?

Nee. Volgens de PVV en Forum voor Democratie was er meer aan de hand dan een communicatiestoornis die even moest worden rechtgezet. Zij betoogden dat de hele kabinetsaanpak wel degelijk is gestoeld op een theorie over groepsimmuniteit en bepleitten een stevige koerswijziging. Dat bleek de opmaat naar hun uiteindelijke pleidooi: Nederland moet volledig op slot en burgers mogen slechts nog bij uitzondering en met toestemming de straat op.

En? Kregen ze daarvoor de handen op elkaar?

Uiteindelijk niet. Belangrijk voor partijen om daar nu nog niet in mee te gaan, is dat het volstrekt onduidelijk is hoelang die fase van op slot gaan dan zou moeten duren, én wat een land over zichzelf afroept als het virus na het versoepelen van de maatregelen weer meteen de kop opsteekt. Van Dissel en Rutte maakten verder aannemelijk dat de Nederlandse aanpak niet bijster veel verschilt van die van andere Europese landen. Het land afsluiten; in jargon: kiezen voor een lockdown is bovendien een containerbegrip. Eigenlijk gaat het gewoon om het drastisch beperken van de onderlinge sociale contacten. Maar, zo zei Rutte, ook in Frankrijk gaan de burgers die niet thuis kunnen werken nog gewoon naar hun werk. Én, strikt genomen zit Nederland dus nu al in een gedeeltelijke lockdown.

Kunnen de maatregelen om het sociale verkeer te beperken nog drastischer worden?

Ja, dat kan. Rutte verzekerde de Kamer dat het kabinet het aantal ic-opnames nauwlettend volgt. De ontwikkelingen daarin zijn doorslaggevend. Dreigen de grenzen van de ic-capaciteit in beeld te komen, dan worden de maatregelen geïntensiveerd.

Hoeveel ic-patiënten kan de zorg aan?

De zorgcapaciteit is geen statisch gegeven, maar minister Bruins (Medische Zorg) schetste dat een opschaling van het aantal ic-bedden naar 1500 binnen een afzienbare termijn van enkele dagen haalbaar moet zijn. Met een uiterste krachtsinspanning is opschaling naar 2000 bedden ook een optie, maar daar kleven wel haken en ogen aan. Een belangrijk knelpunt daarin is de aanschaf van extra beademingsapparatuur. Om toch een impressie te geven van de grenzen van de zorg werd het aantal van 2000 bedden in het debat van woensdag gehanteerd als uitgangspunt. Een andere onderbouwde aanname is dat gemiddeld 5 procent van alle coronapatiënten een ic-opname nodig lijkt te hebben. Uit de combinatie van beide gegevens volgt grofweg dat de zorg overbelast dreigt te raken bij een aantal besmettingen van 40.000 of meer.

Ligt het ministerie op schema bij het opschalen van de zorg?

Dat kwam in het debat helaas niet meer aan de orde omdat verantwoordelijk minister Bruins vanwege een flauwte tijdelijk onwel werd en de vergadering vroegtijdig moest verlaten. De Tweede Kamer kon hem nog wel meegeven het noodzakelijk en wenselijk te vinden dat hij zijn inspanningen om voldoende mondkapjes en andere beschermingsmaterialen voor zorgwerkers op voorraad te hebben, moet opvoeren. Dat gaat ook gebeuren: Bruins heeft inmiddels een vorderingsbesluit voorbereid en gaat dat ook in werking zetten. Dat betekent dat de overheid bijvoorbeeld de chemische industrie of de bouw kan dwingen mondkapjes beschikbaar te stellen aan de zorg.

Ging het in het debat ook nog over het economische maatregelenpakket?

Ja, maar daarover had de Kamer beduidend minder vragen. Diverse Kamerleden probeerden nog wel om er een schepje bovenop te doen. Zo kreeg minister Wiebes (Economische Zaken) het verzoek om bij de VNG te bepleiten dat ondernemers tijdelijk worden vrijgesteld van het betalen van lokale heffingen, maar dat ging de bewindsman te ver. Een motie van SGP, 50PLUS en ChristenUnie werd met algemene stemmen aangenomen, maar dat betrof weer een echte zorgmotie. De regering werd daarin opgeroepen tot het treffen van extra maatregelen voor het ontzorgen van mantelzorgers, doordat veel patiënten vanwege het coronavirus tijdelijk niet terecht kunnen in de dagopvang van bijvoorbeeld verpleeghuizen.