Eind 2019 kwam onderwijsminister Slob met een wetsvoorstel ter aanscherping van de burgerschapsopdracht voor het onderwijs. Kort gezegd zijn scholen daarmee verplicht de basiswaarden van de democratie, sociale cohesie en actief burgerschap te bevorderen.

Burgerschapsonderwijs is dus een mooie uitdaging voor christelijke en reformatorische scholen, die werken vanuit de Bijbelse identiteit. Het kennen en ontwikkelen van die identiteit bij jongeren moet het belangrijkste onderdeel zijn van burgerschapsonderwijs. Helaas rept het wetsvoorstel daar niet over.

Reformatorische scholen zijn scholen onder de regenboog. De regenboog is een boog vol zeggingskracht, gespannen over een door het oordeel vergane wereld. Het is een getuigenis die in het oog springt en over de dood heen predikt. De regenboog heeft kleuren die heenwijzen naar God en Zijn verbondstrouw. De regenboogvlag zou wat dat betreft elke dag bij onze scholen gehesen moeten worden. Omdat God onveranderlijk is.

Basis onder burgerschap

Na de zondvloed krijgt het leven een nieuw begin. In Genesis 9 lezen we de burgerschapsopdracht die God geeft. Na het oordeel is er een weg verder onder de regenboog. Dan start er burgerschap die wordt overspannen door Gods verbondstrouw en toezeggingen.

Dat is ook de basis onder Bijbels burgerschap nu. Het gaat om hoger zien: op Gods teken om Zijn boodschap en woorden te gedenken, te geloven en te leven. Dat is burgerschap onder de regenboog.

Natuurkundig wordt het witte deel van zonlicht onder een hoek van 42 graden in ronde regendruppels gesplitst, zoals een prisma wit licht openvouwt. Adembenemende schoonheid wordt zichtbaar: gelaagde en prachtige kleuren. De werkelijkheid valt hier verder open en ontvouwt dat deze rijker is dan gedacht.

De regenboog leert ons hierover. Er is altijd meer te zien. Er zijn meer lagen om te begrijpen. Onderwijs is nodig om ingeleid te worden tot een dieper verstaan van de werkelijkheid. Fundamenteel burgerschapsonderwijs heeft hier oog en hart voor.

De regenboog onderwijst dus meer dan wat te zien is. God komt met Zijn verbond. Hij maakt in de diepste zin van het Woord het verschil. Dat verschil komt, zonder iets van ons, van de Ander. De regenboog wijst zo op wat niet voorbijgaat. Het leven wordt door de regenboog over dood en oordeel heen gespannen. Dat blijft actueel. Er is leven te krijgen door dood en oordeel heen. Golgotha’s lege kruis is het hart van dit geheim. In christelijk burgerschapsonderwijs gaat het allereerst om Jezus Christus en Die gekruisigd. Omdat burgerschap pelgrimschap moet zijn.

Spanningsboog

De regenboog is voor onze waarneming bijna altijd een halve cirkel. Natuurkundig is de regenboog als cirkel evengoed mogelijk. We zien bijna altijd de helft. En wat we dan zien, is al adembenemend en veelkleurig. Als je dat waarneemt en kent, gaat er een wereld open, ook al is dat slechts de helft…

Wij ontmoeten in de regenboog onze begrensdheid. Dat reikt nog een les aan: wij mensen zien en kennen onder de regenboog ten dele. Ook in ons onderwijs. Dat alleen al vraagt om ontdekking, ontginning, inspanning, verstilling en verwondering. Het is nodig en vormend om hierin leerlingen voor te gaan en er ruimte voor te maken in ons burgerschapsonderwijs.

De regenboog benadrukt daarmee ook onze kleinheid en tijdelijkheid. Ze zet ons in ons schuldige bestaan en onze nietigheid op onze plaats, met alle grenzen die daarvan het gevolg zijn. Dat maakt de regenboog ook een spanningsboog. Een boog die spanning zet op ons bestaan omdat het heil in onszelf niet te vinden is. Dat maakt bescheiden en geeft ons onderwijs een fundamenteel voorlopig karakter, omdat we zoveel nog niet weten. Dat geldt voor onszelf, maar het is ook nodig om een diep besef van deze begrensdheid door te geven in opvoedkundige situaties.

Danken onder de regenboog

De regenboog roept tegelijk dank en verwondering op. Er staat een altaar onder de regenboog. Dat is nodig omdat betaling noodzakelijk is. Zelfs in onze dank. Wat een wonder is wat in Genesis 8 over dit offer staat: „God rook de lieflijke reuk.” De regenboog is dus ook een articuleringsboog: hij laat zien dat, ondanks wie wij zijn, God ons tot loven en danken brengt.

Eerbied voor de hoge God is gepast. Gods boog trekt ons daartoe op. Staande op Zijn trouw en verbond, als nietige zondaar smekend om genade, mogen we hoger zien. Zien op de Middelaar, door Wie de boog in de wolken een deur is tot het Vaderhart.

Daar is het wonder van geloof en wedergeboorte voor nodig. De Geest maakt van dood levend en stuwt naar Christus. De regenboog geeft het wenkende perspectief: de mogelijkheid van zalig worden om Gods eer te vergroten. Die kern moet levend blijven functioneren in ons onderwijs. De regenboog articuleert als een fraseringboog Gods lof.

Het gaat om burgerschap van twee werelden. Voluit relationeel betrokken op Schepper, schepsel en schepping. Om het te zeggen met Filippenzen 3 vers 20: „Maar onze wandel (burgerschap!) is in de hemelen, waaruit wij ook de Zaligmaker verwachten, namelijk de Heere Jezus Christus.” Als het goed is, trekken we als pelgrims onder de regenboog door, verlangend naar Hem Die komt.

Bijbels burgerschapsonderwijs kent een verlangen dat erop gericht is de leerlingen op te laten kijken, omhoog te laten zien. Om hen opwaarts te laten gaan. Opwaarts tot God. Dat is onderwijs ter voorbereiding op dubbel burgerschap. Dan is de regenboog een adventsboog. Een trekkend perspectief vol verwachting. Omdat Gods koninkrijk komende is.

Gaan we onze jongeren voor in een knielend leven? Biddend voor en met elkaar, als een bedelaar, om in afhankelijke verwachting onze pelgrimstocht te gaan? Dat is een persoonlijke spiegel, maar ook een spiegel voor reformatorisch onderwijs.

Beste papieren

De regenboog trekt het perspectief hoger dan het tijdelijke en aardse. Hemelburgers zullen kennen zoals ze door God gekend zijn. Dat is kennen zonder einde. De regenboog is namelijk rond en heeft dus geen begin en eind. Dat geldt letterlijk maar wijst ook op de oneindigheid van Gods regering en Zijn verbondstrouw. Er is geen begin en geen eind aan.

We lezen in Openbaring 4: „en een regenboog was rondom de troon, in het aanzien de steen Smaragd gelijk.”

De regenboog als poort om in te gaan en bij God te zijn, om Hem te zien zoals Hij is. Om Hem te kennen in Zijn eindeloze trouw. Een ronde regenboog laat Gods eeuwige en oneindige trouw zien, omdat God niet van Zijn verbondswoorden af kan en wil.

Burgerschap is een maatschappelijke opdracht. Daar hebben christenen de beste papieren voor, omdat we Christus’ openbaring hebben. Dat mogen en moeten we laten horen, omdat Hij Zijn boog gaf en geeft in de wolken. De regenboog overstijgt de tijd. De boog die na Gethsémané, Golgotha en de Olijfberg is blijven staan als teken van Zijn onveranderlijke trouw en goedheid. Die zijn net zo onveranderlijk als het gezag van Zijn openbaring en woorden. En die moeten hoofd en hart vormen. Dan is binnen en buiten het onderwijs burgerschap mogelijk. Burgerschap met God.

De auteur is bestuurder van de RMU en was tot voor kort als directeur werkzaam in het reformatorisch voortgezet onderwijs.