Het rapport over ”Voltooid leven” besprak vooral de vraag hoeveel 55-plussers zonder duidelijke ziekte of aandoening een concrete doodswens hebben ”omdat het genoeg geweest is.” Voor zover het gaat om een eenduidige en acute vraag bleek die groep relatief klein (kleine 10.000). Heel vaak heeft een doodswens te maken met onaangename levensomstandigheden. Tegenstanders van een wetsregeling voor ”voltooid leven” zagen dit rapport als steun voor hun standpunt, mijns inziens terecht. Pia Dijkstra (D66) laat zich in haar strijd voor keuzevrijheid voor de dood door deze bevindingen niet uit het veld slaan. Ze lijkt Hegel bij te vallen. Die stelde ooit: als de feiten niet overeenstemmen met de theorie, is dat „des te erger voor de feiten”. Tegenwoordig heet dat ”fact free politics”.

Prenatale diagnostiek bestaat al decennia. Deels ter begeleiding van de zwangerschap met het oog op de gezondheid van moeder en kind. Maar deels ook om aandoeningen op te sporen, waardoor bij een (ernstige) aandoening ouders kunnen besluiten tot abortus. De komende jaren zullen de mogelijkheden van selectie uit een groot aantal embryo’s van genetisch optimale embryo’s sterk toenemen. Er wordt ook weer gesproken over de vraag of genetische correctie mogelijk zou moeten zijn bij het allereerste levensbegin van mensen, om een ”ziekte-gen” te corrigeren. Op zich lijkt het aantrekkelijk. Maar een groot knelpunt volgens onderzoekers is de noodzaak van embryokweek voor onderzoek om de techniek te ontwikkelen. Beginnend mensenleven als onderzoeksmateriaal… Klinkt niet goed, om het maar voorzichtig te zeggen.

De nieuwe Wet op de orgaandonatie, ingediend door Pia Dijkstra, vraagt van iedere burger te beslissen of men orgaandonor wil zijn. Wie geen beslissing laat registeren, wordt geacht donor te willen zijn. De overheid dwingt de burger dus tot een keuze die met eigen dood en lichaam te maken heeft. Anders wordt het lichaam na overlijden van de persoon (hersendood) beschikbaar geacht voor de samenleving.

Simpele oplossingen kent de transgenderproblematiek niet. Het kostte de bekende beautyblogster Nikki Tutorials zichtbaar moeite om te laten weten dat ze transgender is: ze is geboren met het lichaam van een man, maar is nu vrouw. Ook een transitie door zeer invasieve medische ingrepen is geen eenduidige oplossing, al is het voorstelbaar dat transgenders dat wel zo zien, vooral als ze de transitie ingaan. Er zijn groepen die de problematiek gebruiken om te betogen dat de verschillen tussen en de genderrollen van man en vrouw geheel historisch bepaalde culturele constructies zijn. Iedereen zou moeten kunnen kiezen wat men wil zijn en hoe men wil leven, als man of vrouw, hetero- of homo- of biseksueel of iets ertussenin. De medische techniek kan helpen het ideaal te realiseren.

In deze ontwikkelingen krijgen twee ideeën gestalte. 1. Het probleem wordt steeds geherformuleerd als technisch en oplosbaar probleem. 2. Het lichaam wordt gezien als een voertuig (instrument) voor de realisering van het ”goede leven”, dat men steeds meer individueel invult. Anders gezegd: medische techniek komt, behalve in dienst van behoud en herstel van gezondheid en verlichting van lijden en handicap, steeds meer in dienst van het aangename leven (en sterven) als persoonlijk project waarvoor het lichaam een instrument is. Mijns inziens niet de bedoeling.

De auteur is emeritus bijzonder hoogleraar Christelijke ethiek, WUR.