MH17-onderzoek
Dat de Oekraïense autoriteiten schoon schip willen maken bij het openbaar ministerie vanwege corruptie is prijzenswaardig. Corruptie is er wijdverbreid. Aanklagers seponeren zaken bijvoorbeeld gemakkelijk in ruil voor smeergeld. Of een procureur-generaal vraagt officieren belangrijke dossiers ineens over te dragen aan een andere afdeling, waarop er nooit meer iets van wordt vernomen.
Corruptie is een gif dat de hele Oekraïense samenleving doortrekt: het land staat er in onderzoeken van bijvoorbeeld Transparancy International wereldwijd bijzonder slecht voor. Het streven van de in 2019 aangetreden president Volodymyr Zelensky om korte metten te maken met de corruptie, is dan ook noodzakelijk. De president kende daarbij topprioriteit toe aan de hervorming van het openbaar ministerie.
Voortvarendheid kan Zelensky niet worden ontzegd: inmiddels zijn van de 1339 officieren in het Oekraïense parket-generaal er 710 de laan uitgestuurd. Onder hen zijn ook alle Oekraïense aanklagers in de zaak rond de MH17, het toestel dat in 2014 boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Alle 298 inzittenden kwamen daarbij om het leven, onder wie 193 Nederlanders.
De opschoonactie raakt daarmee ook Nederland. Twee van de ontslagen aanklagers waren bovendien lid van het Joint Investigation Team (JIT). Op 9 maart begint op Schiphol de rechtszaak rond de MH17.
Voor die zaak lijken de gevolgen klein: afgelopen zomer hebben de Oekraïeners hun dossiers tegen de vier verdachten al overgedragen aan Nederland. Maar voor komende zaken is er een probleem. Er gaan maanden overheen voordat nieuwe leden zich de materie helemaal eigen hebben gemaakt. Een verzachtende omstandigheid is dat de uit zijn functie gezette officier Oleh Peresada verbonden blijft aan het JIT. Daarvoor zou Nederland van Kiev harde garanties hebben gekregen. Peresada leidde het Oekraïense MH17-onderzoek vanaf 2014.
De hele gang van zaken roept echter ook de vraag op of de anticorruptie-acties zelf wel zo transparant en zuiver zijn. NRC Handelsblad sprak met ontslagen officieren en daaruit ontstaat een beeld dat tenminste vragen oproept. In het kader van de opschoonactie moesten alle officieren in de Oekraïne een herexamen doen, een intelligentietest en op gesprek komen. Maar MH17-officieren gaven tegenover het NRC aan dat het examen niet eerlijk verliep. Zo moesten ze een verklaring onderteken waarin stond dat de examencommissie gebruik mocht maken van anonieme tips over corruptie en plichtsverzuim, zonder controle of wederhoor. Wie dat weigerde, was bij voorbaat ontslagen.
Het idee rijst dat het enige doel was zoveel mogelijk officieren te ontslaan. Critici vragen zich onder meer af welke rol Moskou op de achtergrond speelt. In het belang van alle nabestaanden is het goed dat Nederland de vinger hier strak aan de pols houdt.
