Wat is de beste manier om tot goede besluiten te komen? Door machtspolitiek, waarbij een vaste meerderheid haar standpunt eenzijdig en dwingend oplegt aan de samenleving? Of door consensuspolitiek, waarbij verschillende groeperingen (met behoud van ieders principes) met elkaar samenwerken om tot een beslissing te komen die zo breed mogelijk gedragen wordt? Het waren discussies die me aan het denken zetten.

Nog indrukwekkender echter waren het gesprek met de vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap in Hongarije en het bezoek aan de Dohánysynagoge. In tegenstelling tot wat in de westerse pers soms wordt gesuggereerd, voelen de Joden in Hongarije zich volstrekt veilig. Antisemitisme krijgt er geen millimeter ruimte.

Dat was in het verleden anders. Daarvan getuigt bijvoorbeeld het kunstwerk in het parkje achter de synagoge, vernoemd naar Raoul Wallenberg. Op het eerste gezicht is dat een lastig te begrijpen, modern kunstwerk van rood en zwart graniet en roestvrijstaal. Dat verandert als je je verdiept in de achtergrond ervan. Hongarije was tot maart 1944 bondgenoot van nazi-Duitsland. De Joden werden toen, ondanks anti-Joodse wetten, redelijk met rust gelaten. Bij de nadering van Ruslands Rode Leger werd het land echter door Duitsland bezet. In Boedapest kwam een Joods getto. 600.000 Joden werden afgevoerd naar vernietigingskampen of vermoord door de Pijlkruisers, de Hongaarse nazi-handlangers.

Het kunstwerk in het Raoul Wallenbergpark bestaat onder meer uit een brede sokkel van rood graniet met daarop een zwartgranieten verticale dubbele boog in de vorm van de Mozaïsche wetstafels. Die stelt de ”lege wet” voor: een spiegelbeeld van de twee stenen tafels met Gods Tien Geboden. De geboden ontbreken – de stenen tafels zijn ”leeg”. Erboven staat in het Hebreeuws het opschrift: ”Wiens zielenpijn is groter dan die van mij”. Achter deze dubbele boog is een roestvrijstalen treurwilg geplaatst, als een omgekeerde menora. De bladeren ervan dragen de namen van Hongaars-Joodse slachtoffers van de Holocaust.

Het geheel verbeeldt treffend de duivelse aard van wetteloosheid, zeker als die gepaard gaat met een totalitaire dictatuur. Maar de betekenis ervan reikt verder. Als er geen hogere moraal of wet wordt aanvaard, wordt de sluis opengezet voor onrecht en willekeur. Dan vallen er doden, slachtoffers (de letterlijke vertaling van ”Holocaust”). Een ”lege wet” leidt tot een ”lege moraal”. Zien we dat misschien ook terug in de huidige abortuspraktijken?

Als we dit verder doordenken, beseffen we dat er geen ”lege” moraal ís. Er is niet zoiets als een vacuüm in opvattingen over goed en kwaad. Zelfs neutraliteit bestaat niet. Niet in levensovertuiging en dus ook niet in morele opvattingen. Dat leert ons de Bijbel, maar ook heidense filosofen uit het verleden waren zich daarvan terdege bewust. De mens die geen hogere moraal aanvaardt, wordt op zichzelf teruggeworpen. Want wat is dan goed en wat kwaad?

Vandaar dat klassieke filosofen pleitten voor een deugdenethiek waardoor we het goede doen: wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid en moed. Vorige week werd er een boek gepresenteerd van Andreas Kinneging, ”De onzichtbare Maat. Archeologie van goed en kwaad”. Kinneging is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit Leiden. Vanuit de klassieke benadering pleit hij in dit boek tégen de mateloosheid die de westerse cultuur beheerst – daarbij stelt de mens zijn eigen wensen, verlangens en behoeften als norm – en vóór Traditie en Maat. Daarmee brengt hij behartigenswaardige zaken onder de aandacht.

Met alle waardering voor zijn pleidooi denk ik toch dat het kunstwerk in het Raoul Wallenbergpark bij de Dohánysynagoge in Boedapest een indringender waarschuwing is tegen welke vorm van zogenaamde neutraliteit en onmatigheid dan ook.

De auteur is lid van de SGP-Tweede Kamerfractie.