Het is nog niet verschenen, maar de Amerikaanse media stellen nu al dat het boek van Bolton een bom legt onder de verdediging van president Trump. Dat moet nog blijken. Maar ruis is er genoeg, mede omdat delen zondag uitlekten via de New York Times.

Net zoals veel andere sleutelfiguren uit de Amerikaanse politiek heeft Bolton zich na zijn ontslag als nationaal veiligheidsadviseur, september vorig jaar, aan het schrijven van een deel van zijn memoires gezet. Het resultaat daarvan moet 17 maart verschijnen onder de titel ”The Room where it happened” (De Kamer waar het gebeurde).

Het gaat in het boek om de besprekingen in het Oval Office –het werkvertrek van de president– waarbij Bolton aanwezig was. Van april 2018 tot september 2019, nam de toenmalige veiligheidsadviseur daar deel aan beraadslagingen over buitenlandse kwesties.

Bolton schrijft in zijn boek ook over de Oekraïne-kwestie en zegt dat hij persoonlijk uit de mond van de president heeft gehoord dat er druk op president Zelenski zal worden uitgeoefend zodat die hem helpt in de strijd om zijn herverkiezing tegen zijn Democratische rivaal Joe Biden. Daarom gaf Trump opdracht om de toegezegde 400 miljoen dollar aan hulp op te schorten, totdat Kiev had gedaan wat de Amerikaanse president wilde.

Puzzelstukje

Met deze openbaarmaking door Bolton is een belangrijk, ontbrekend puzzelstukje in de impeachment-aanklacht opgedoken. Dit komt extra hard aan, omdat Bolton bekend staat als een overtuigd Republikein. Als de ex-veiligheidsadviseur dit onder ede gaat herhalen, valt een belangrijk argument van de verdedigers van Trump weg. Tot nu toe konden zij met recht stellen dat alle getuigen tegen Trump het vooral van horen zeggen hadden. De managers van impeachment, die bij het proces in de Senaat optreden als aanklagers, moesten dat ook toegeven. Dat was de zwakte in hun bewijsvoering. De verklaring van Bolton kan hen helpen.

Maandag, tijdens de tweede dag waarop Trumps advocaten hun verdediging in de Senaat voerden, zei Michael Purpura nog dat er geen enkele getuige was die kon zeggen dat hij Trump zélf had horen zeggen dat de hulp moest worden uitgesteld totdat Oekraïne hem ging helpen bij zijn herverkiezing. Op de onthullingen in het boek van Bolton ging hij niet in. Zijn collega, de befaamde rechtsgeleerde Dershowitz, deed dat maandagavond wel. Hij zei dat, gesteld dat het waar is wat Bolton zegt, er dan nog geen sprake is van een crimineel feit dat een afzetting rechtvaardigt.

Het is niet verwonderlijk dat de Democraten in de Senaat aandringen op het oproepen van Bolton als getuige. Dat hadden hun partijgenoten in het Huis van Afgevaardigden ook al gewild. Zij zagen er echter vanaf omdat Trump zijn (ex-)medewerkers had verboden zich te laten horen. Bolton zei destijds zich aan deze opdracht gebonden te weten. De Democraten vreesden daarop een langdurig proces om Bolton als getuige binnen te krijgen. Maar nu de voormalige veiligheidsadviseur zelf heeft gezegd desgevraagd te zullen getuigen en bovendien een deel van zijn boek via de media openbaar is geworden, roepen de Democraten steeds luider dat hij moet worden opgeroepen.

Cruciaal is of ze bij de stemming over het oproepen van nieuwe getuigen, vrijdag, ten minste vier Republikeinen over de streep krijgen, zodat ze een meerderheid voor dit plan hebben.

Tot nu toe heeft de leider van de Republikeinen, Mitch McConnell, zijn fractiegenoten kunnen behouden voor zijn standpunt dat het niet nodig en juridisch aanvechtbaar is om nieuwe getuigen op te roepen. Maar het lijkt er op dat inmiddels enkele fractiegenoten dit niet meer delen.

Senator en voormalig presidentskandidaat Mitt Romney uit Utah is er voorstander van Bolton op te roepen. Ook zijn collega’s Susan Collins (Maine) en Lisa Murkowsky (Alaska) neigen daartoe. Dan moet er nog maar één Republikein worden overgehaald, en Bolton moet opdraven.

Herverkiezing

Politiek analisten achten dat niet uitgesloten. Verschillende senatoren zijn bezorgd over hun herverkiezing in november van dit jaar, zeker als ze komen uit een ”swing state” waar ze ternauwernood kunnen winnen van een Democraat. Als ze het idee om Bolton te laten komen afwijzen, kan dat in november hun zetel kosten.

Mochten Bolton –en wellicht anderen– als getuige worden opgeroepen, dan staat vast dat het proces in de Senaat beduidend langer gaat duren dan Senaatsleider Mitch McConnell wil en aan Trump heeft beloofd. Komt Bolton niet en gaat de Senaat snel tot een eindoordeel over, dan zal de Republikeinen worden verweten dat ze Trump de handen boven het hoofd hebben gehouden. In beide gevallen is dat hinderlijk bij de aankomende verkiezingen.