Op 6 januari erkende het Europese Parlement de Catalaanse leider Oriol Junqueras als Europarlementariër. Dat was op grond van een recente uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Precies vijf dagen later nam datzelfde parlement Junqueras zijn zetel weer af. En dat gebeurde op grond van een uitspraak van de Spaanse justitie.

Dat roept vragen op. Hoe kan iemand verwelkomd worden als lid van het Europarlement en er binnen een week weer uitgeknikkerd worden? En hoe kan iemand die volgens de hoogste rechter in Europa recht heeft op een parlementszetel aan de kant gezet worden door een lagere –in dit geval Spaanse– rechter?

Onschendbaarheid

Het antwoord op deze laatste vraag is even simpel als ontluisterend. Het Spaanse hooggerechtshof zegt dat het de uitspraak van het Europees Hof over Junqueras accepteert, maar doet precies het tegenovergestelde. En ook de rol van het Europees Parlement is weinig verheffend. Het beperkt zich tot de standaardreactie in dit soort kwesties. Dat wil zeggen, een blindelingse aanvaarding van de uitspraak van een nationaal hooggerechtshof – ook al treedt deze een vonnis van het Europees Hof met voeten.

Het Europees Hof is duidelijk. In zijn uitspraak van vorige maand zegt het hof dat Oriol Junqueras Europarlementariër is en dus onschendbaarheid geniet vanaf de officiële publicatie van de verkiezingsuitslag op 13 juni 2019. Spanje heeft de onschendbaarheid van Junqueras nooit erkend. Volgens de Spaanse rechters voldeed hij niet aan de in Spanje vereiste procedure om definitief lid van de Europese kamer te kunnen worden.

Op zich klopte dat: Junqueras had niet de eed afgelegd voor de Spaanse kiesraad. Maar niet omdat hij dat niet wilde. Hij zat in voorarrest en het was juist het Spaanse hooggerechtshof geweest dat geweigerd had hem verlof te geven uit zijn cel om die eed af te leggen.

Opruiïng

Het zou nog bonter worden. Junqueras ging in beroep tegen de weigering van het hooggerechtshof om hem tijdelijk vrij te laten. Rechtbankvoorzitter Manuel Marchena, zoals veel rechters in de top van de Spaanse justitie een conservatieve hardliner, speelde de zaak door in een zogenoemde prejudiciële vraag naar het Europees Hof van Justitie. Marchena was ervan overtuigd dat hij daar gelijk zou krijgen. Maar voor de zekerheid wachtte hij het antwoord uit Luxemburg niet af. In oktober 2019 veroordeelde hij Junqueras tot dertien jaar cel wegens zijn aandeel in het verboden Catalaanse referendum over onafhankelijkheid. Dat was opruiïng, een misdrijf dat in de meeste Westerse landen is afgeschaft als een antidemocratisch overblijfsel uit de tijd van het absolutisme.

Tegen de Spaanse verwachting in weigerde het Hof in Luxemburg naar de pijpen van Marchena te dansen. In het vonnis van december bepaalde het Europese hof dat Junqueras niet berecht –laat staan veroordeeld– kon worden zonder toestemming van het Europarlement vooraf. Junqueras had vrijgelaten moeten worden.

Het is nu aan de Spaanse rechters om uitvoering te geven aan het vonnis van het Europese hof. En wat zeggen zij? Helaas, Junqueras is inmiddels veroordeeld. Daardoor is hij nu zijn onschendbaarheid en status als Europarlementariër kwijt.

In zijn antwoord aan Luxemburg zwijgt Marchena over het feit dat hij een parlementslid veroordeeld heeft zonder de vereiste toestemming. Hij zegt de uitspraak van het Europese hof over te nemen. „In toekomstige gevallen van deze aard zullen we overeenkomstig deze doctrine handelen”, belooft Marchena. Alleen niet in het geval van Junqueras. En dat was juist het onderwerp van de prejudiciële vraag: hoe moeten wij in deze zaak handelen?

Eenheid land

Een cynischer schoffering van het Europese recht lijkt nauwelijks denkbaar. De boodschap van de Spaanse rechters is helder: als het om de aanpak van Catalaanse separatisten gaat, doen wij gewoon waar we zin in hebben. Of zoals de hoogste opperrechter Carlos Lesmes al zei: „De eenheid van Spanje is de basis van ons rechtssysteem.”

Het laatste woord is nog niet gezegd. Junqueras gaat bij het hof in Luxemburg in beroep tegen de Spaanse uitleg van het vonnis.