Op het erf van Hoeve Biesland in Delfgauw blaft een grote hond uitbundig naar de bezoekers die deze dinsdagmorgen in groepjes arriveren. Rond half negen stopt het met regenen. Dat is goed nieuws voor de wandelaars van de Kring Loop, een ruim tien kilometer lange tocht naar Den Haag.

Met de wandeling willen zo’n zestig natuur- en landbouworganisaties aandacht vragen voor de volgens hen noodzakelijke overschakeling op natuurinclusieve kringlooplandbouw. In die werkwijze worden agrariërs een gastheer voor de natuur en blijven ze met hun bedrijf een goede boterham verdienen. Hun producten worden dan bijvoorbeeld vooral nabij hun bedrijf verkocht, om onnodige vervoersbewegingen (en CO2-uitstoot) te voorkomen. Kunstmest wordt niet langer gebruikt om het bodemleven voldoende intact te houden. En dat is weer goed voor de natuur.

Grutto

Even verderop trekt een vijf meter hoge vogel die onder meer van takken is gemaakt de aandacht. Het bouwwerk staat op een kar met een zwart paard ervoor en rijdt voorop in de wandeltocht naar Den Haag. Niet de hele tijd. „Dat kan niet wegens de vele tramlijnen boven de weg”, legt vormgeefster Ykje Hibma uit.

De vogel is een grutto, vervolgt ze. „Als die te zien is in de wei, gaat het goed met de natuur. Daarom hebben we voor deze metafoor gekozen.” Ze houdt ervan „zelfvoorzienend” te leven, vertelt ze. „Je kunt het thuis al doen door kikkererwten of linzen te kiemen. Wist je dat je zo uit linzen vierhonderd keer zoveel voedingsstoffen kunt halen dan wanneer je ze droog eet?

Kringlooplandbouw is volgens de betrokken organisaties –van Natuurmonumenten tot Grootouders voor het Klimaat– de oplossing voor een deel van het klimaatprobleem, de afnemende biodiversiteit en de stikstof, bodem-, water- en luchtkwaliteit en bodemdaling in Nederland. Bij aankomst in Den Haag zullen de wandelaars minister Schouten ter aanmoediging daarom een tienpuntenplan overhandigen.

In het najaar van 2018 ontvouwde de bewindsvrouw op Hoeve Biesland al haar visie op kringlooplandbouw. Zij onderkent dat het huidige landbouwsysteem tot problemen leidt. Volgens haar moet Nederland daarom af van het idee dat het in de landbouw gaat om zo veel mogelijk en zo goedkoop mogelijk te produceren. De sector moet toe naar produceren met zo min mogelijk verlies aan grondstoffen en een zorgvuldig beheer van bodem, water en natuur. En in 2030 moet Nederland in dat beleid voorop lopen, vindt de minister.

Hoopvol

Haar visie was „moedig en vooruitstrevend, maar tegelijk ruim en algemeen”, stellen de zestig natuur- en landbouworganisaties die hun handtekening onder het tienpuntenplan plaatsten. Hun plan beschouwen ze als een steun in de rug voor Schouten om te benadrukken dat er rap langeretermijnoplossingen nodig zijn. „De urgentie neemt toe”, zegt woordvoerder Marcia de Graaff namens de organisaties. De actuele stikstofcrisis en het daaropvolgende trekkerprotest hebben de aandacht voor kringlooplandbouw naar de achtergrond gedrukt, meent ze. „Wij willen daarom een hoopvol geluid laten horen.”

Zo’n 150 mensen vertrekken rond kwart over negen vanuit de koeienstal van boer Jan Duijndam in een lange stoet naar Den Haag. Dat bij Duijndam gestart wordt, is niet toevallig. In 1997 schakelde de boer als een van de eersten in Nederland over op natuurinclusieve kringlooplandbouw.

Oprukkende woningbouw nabij zijn boerderij, die ten koste ging van natuur, bracht hem tot het inzicht het anders aan te pakken. „Waarom kan een boer niet zelf natuur maken, dacht ik.” Hij sloot zich aan bij de proef ”Boeren voor Natuur” van onderzoeksinstituut Alterra, een onderdeel van de Wageningen University & Research. „Zo ging het stap voor stap verder. Ik heb overal kennis vandaan gehaald over samenhang tussen natuur en landbouw, onder meer uit Frankrijk en Zwitserland.”

Het klinkt logisch, balans brengen tussen natuur en landbouw. Het probleem is volgens Duijndam echter dat de huidige wetgeving niet aansluit op kringloopdenken. Hij illustreert: „De mest van mijn bedrijf mag niet gebruikt worden bij de schooltuinen hier vlakbij, terwijl ze dat wel graag willen. Omdat het biologische mest is, mag dat van de richtlijn alleen op biologische grond. Zorg nou dat de geest van de wet telt en niet de letter, denk ik dan.”

De aanpak van Duijndam heeft hem een trouwe klantenkring opgeleverd die niet gaat voor de laagste prijs. „Ik zie gedrag van consumenten veranderen. Er is nu ook een cateringbedrijf dat zich duurzamer wil profileren en het vlees bij mij komt halen.”

Veranderen

Een van de deelnemers aan de tocht is Ineke Blijleven uit Utrecht. „Ik denk dat er wat moet veranderen in ons landbouwsysteem. Ik verwijt boeren niks. Het gaat erom dat zij inkomen houden en we tegelijk de natuur behouden.” Kringlooplandbouw is volgens haar een prima oplossing. „Het vraagt maatwerk per type bedrijf.”

Het spuiten van bestrijdingsmiddelen zou uitgebannen moeten worden, vindt ze. „Daardoor verdwijnen insecten en die zijn weer belangrijk voor vogels bijvoorbeeld.”

In Den Haag neemt minister Carola Schouten rond 12.00 uur het plan in ontvangst en nodigt ze de wandelaars uit om een keer door te praten. „Jullie laten zien hoe je landbouw en natuur kunt combineren. Daar geloof ik in. Ik ga de tien punten bestuderen. Ik heb behoefte aan alle inzichten. Wij hebben ideeën, jullie en anderen ook. Ik wil dat bij elkaar brengen.” >>kringlooplandbouw.nl