De schelpenpaadjes zijn duur en arbeidsintensiever in onderhoud dan beton. Bovendien zijn de paadjes onveiliger vanwege spoorvorming, brokkelige zijkanten en slipgevaar. Met meer toeristen, waaronder ouderen, en meer elektrische fietsen op de paden wordt het risico op ongelukken steeds groter.

Daarnaast zijn partijen als de Waddenvereniging en Natuurmonumenten kritisch over de schelpenwinning. Onlangs riepen zij op om een milieueffectrapportage te maken van de schelpenwinning in de Noordzeekustzone, waar jaarlijks zo’n zeshonderd hectare zeebodem wordt afgeploegd voor schelpen. Ook in de Waddenzee ontstaan diepe gaten ten gevolge van de schelpenwinning. Volgens de Waddenvereniging zouden meer schelpen op de bodem van de zee de verzuring van het zeewater tegen kunnen gaan.

Om die redenen denken de eilanden gezamenlijk na over duurzame alternatieven voor de paden. Sommige eilanden stappen op enkele plekken over op het relatief goedkope alternatief beton. Daarin loopt Ameland voorop. In de winter van 2018 werd op vier plekken cementbeton gelegd: op de Kooioerdstuifdijk bij Buren, de Noordwal tussen Nes en Buren, het Westerpad bij Nes en De Klonjes bij Hollum. Een project van 1,6 miljoen euro. Voor 2020 trekt de gemeente nog eens 800.000 euro uit voor beton.

Eilandgevoel

Voor bewoners en bezoekers van de Waddeneilanden horen schelpenpaden echter wél bij het eilandgevoel. Dat concludeerde het Uitvoeringsprogramma Toeristische Friese Waddeneilanden in 2015 al. In 2016 bleek het opnieuw, in een enquête van Staatsbosbeheer onder 547 eilanders en toeristen op Terschelling. En in maart 2019 trok Buro Horatius in opdracht van Staatsbosbeheer dezelfde conclusie over alle eilanden. Máár, zo stelde Bureau Horatius ook, er moet gekeken worden naar andere, duurzame, circulaire opties, want schelpen zijn eindig.

In de zoektocht naar een duurzamer alternatief valt voor Ameland cementbeton ook af. Voor de productie van cement zijn namelijk veel fossiele brandstoffen nodig, vertelt wethouder Theo Faber. Maar er kan ook beton gemaakt worden met een ander bindmiddel, bijvoorbeeld met duurzame producten die al op het eiland zijn. „We zijn zoekende naar de ideale oplossing. Als we het ei van Columbus hebben, kunnen we het breder uitrollen. Tot die tijd is het beter om kleine stapjes te zetten.” Om die reden doet de gemeente in 2020 kleinschalige proeven met beton in verschillende samenstellingen.

Ook op Terschelling wordt nagedacht over alternatieven, al gaat dat wat minder snel. Remi Hougee van Staatsbosbeheer Terschelling: „Door ons en de gemeente is gezegd: de paadjes zullen nooit verdwijnen, want ze horen bij het karakter van het eiland. Maar sommige schelpenpaden zijn heel duur in onderhoud, namelijk de bredere en meest intensief gebruikte paden.” Daarom is de Longway Midsland een jaar of tien geleden van beton gemaakt en blijft de gemeente nadenken over alternatieven.

Op Schiermonnikoog wil de gemeente de komende tijd kijken hoe het idee van de schelpenpaden behouden kan blijven, zegt wethouder Johan Hagen. „Maar Natuurmonumenten roept: het is eindig. En het wordt steeds duurder.”

Olifantsgras

Daarom doet Natuurmonumenten op Schiermonnikoog proeven met betonstroken waarin schelpen, haverslib en olifantsgras verwerkt zijn, vertelt Jan-Willem Zwart van de beheerorganisatie. Op die manier blijft het knisperendeschelpengevoel een beetje aanwezig. Bovendien heeft het volgens Zwart nog een voordeel om schelpen in het beton te verwerken: naast schelpenpaadjes ontstaat vaak bloemrijke natuur, door de kalk. Door schelpen aan de zijkanten in het beton te verwerken blijft dit het geval.

Op Vlieland houden ze het voorlopig nog wel op schelpenpaadjes, vertelt Leo Hans Sterenberg, technisch medewerker van de gemeente. Volgens hem is de eenmalige investering in alternatieven te fors. „Bovendien zijn veel gebieden hier zeer dynamisch”, legt Sterenberg uit. „Vaak moeten stukjes van de schelpenpaden verhoogd of verlegd. Als je dan duur beton hebt gelegd, kan dat niet.”