Waar stond de voorloper van de Grote Kerk in Staphorst precies? Hoe groot was het oude godshuis waar mensen tot 1752 ter kerke gingen en in elke richting stond het gebouw? De Staphorster Stichting Historieherstel 2017 wilde het precies weten. De informatie is nodig om correcte informatieborden te maken die bij de kerkheuvel komen te staan.

Afgelopen najaar deed een bedrijf in opdracht van de stichting onderzoek met een grondradar. Het was wel duidelijk dat de kerk voor, naast op onder de kerkheuvel had gestaan, maar precieze informatie ontbrak. De conclusie is nu klip en klaar: het was een gebouw van 20 bij 35 meter precies op de kerkheuvel, gebouwd van west naar oost, in de richting van Jeruzalem. De kerk stond er honderden jaren en was lang katholiek. Alle middeleeuwse kerken staan in de richting van Jeruzalem, waar Christus zou wederkomen. De stichting vermoedt dat het gebouw sterk leek op de stiftskerk in Weerselo, Overijssel.

De grondradar zag duidelijke verstoringen in de bodem waar ooit fundamenten van de kerk lagen en op sommige plekken zag de apparatuur ook daadwerkelijk stenen. Ook vond de radar een ingestorte ruimte, mogelijk een grafkelder.

De kerkheuvel is feitelijk geen heuvel, maar een overblijfsel van een stuk hoge grond. De rest is in de afgelopen honderden jaren afgegraven door boeren die het zand goed konden gebruiken. De plek van de kerk bleef ongemoeid, waarschijnlijk uit eerbied. In en rondom de kerk lagen namelijk de doden begraven. Dat is ook zonder grondradar nog altijd goed te zien. Op de plek zijn veel menselijke resten te vinden. Overal op de kerkheuvel zie je op de bosgrond menselijke resten liggen. Uitgebleekt door de elementen, maar onmiskenbaar. Stichting Historieherstel 2017 is van plan alle botten te verzamelen om ze netjes en met alle respect te herbegraven op dezelfde plek.

Klokkenstoel

Het grote onderzoek naar de exacte plek en afmetingen van de Staphorster kerk maakt deel uit van een project om de oude klokkenstoel die ook voor de voorloper van de Grote Kerk aan de Oude Kerkhofsweg stond, te herbouwen op de originele plek. In die klokkenstoel hingen twee klokken: de Van Wou-klok uit 1512 die zestig jaar lang in de tuin van de huidige Grote Kerk aan de Gemeenteweg stond en de Mariaklok uit 1417. Deze verhuisde in 1754 mee naar de nieuwe kerk en hing in de toren.

Beide klokken roofden de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog om er kogels van te maken. De Mariaklok verdween spoorloos, de Van Wou-klok kwam terug, maar wel met een scheur. Hij werd opgelapt, maar barstte weer open. Sinds 1960 stond het meesterwerk in de tuin. Eijsbouts restaureerde deze klok en van de Mariaklok goot Laudy uit Groningen in 2018 een replica. Beide bronzen luidklokken staan nu op de Gemeentewerf, klaar om weer te beieren, net als vroeger. De eiken die nodig zijn om de klok te maken zijn geveld en daar zijn balken van gemaakt.

Kerkheuvels

De stichting wil verder de diverse kerkheuvels die er zijn in de gemeente met wandelpaden verbinden. In de geschiedenis ‘wandelde’ Staphorst door het gebied. Als de gronden ingeklonken waren of uitgeput, verplaatste de gemeenschap het dorp en ook de kerk. Heuvels bleven achter.

De realisatie van het project is begroot op 164.000 euro. De stichting gaat door met het zoeken van fondsen.