Hoezo „a nice place for a holiday”?
Regelmatig berichten kranten over geweld tussen christenen en moslims in Indonesië. De laatste twee jaar zijn er meer dan 2500 mensen slachtoffer geworden van gevechten tussen beide groepen. Toch landen er elke dag Nederlandse toestellen in Jakarta en op tal van andere vliegvelden in de uitgestrekte eilandengroep. Wie serieuze vakantieplannen voor de zogenaamde Gordel van Smaragd heeft, mag echter niet onvoorbereid op pad gaan. De dertiger Peter Versteeg uit Sliedrecht, die ik in de Immanuëlkerk in Jakarta tegenkom, is duidelijk niet pas gisteren gearriveerd. Roodverbrand, met aangepast gedrag en de opmerkingen van een wereldwijze reiziger. Wie de speculaasbrokken na de dienst kan waarderen, ook al is het snikheet, moet wel een tijdje van huis zijn. Zijn maag is inmiddels bestand tegen de Aziatische hygiëne (of het gebrek daaraan). Een sateetje bij een stalletje langs de weg vindt de Sliedrechter niet te versmaden. Versteeg heeft er een gewoonte van gemaakt om de Hollandse winters te laten voor wat ze zijn. De laatste jaren brengt hij de maanden voor en na Kerst ergens in Azië door. Inmiddels heeft hij al heel wat landen gezien, maar Indonesië houdt zijn hart. Hij relativeert het gevaar, in elk geval heeft hij er nog niet heel veel van gemerkt.
In het vliegtuig naar Jakarta kom je meer zulke types tegen. Het aantal winterwitte zonzoekers blijft maar stijgen. Meest vutters, op weg naar Bali, een nogal toerisme-georiënteerd eiland. Het is niet om het even welke bestemming je als toerist uitkiest. Indonesië is een keten van eilanden tussen Azië en Australië; de naam van het land komt van het Griekse indos (Indisch) en nesos (eilanden). De Indonesiërs noemen hun land vaak heel toepasselijk Tanah Air: land en water. Van het onvoorstelbare aantal van ruim 18.000 eilanden zijn er ongeveer 3000 bewoond. Het zou meer dan een halve eeuw vergen om elk eiland één dag te bezoeken.
Café Batavia
Zeker voor Nederlanders blijft Indonesië een aantrekkelijk land. Niet om de overeenkomsten tussen beide volken -de verschillen zijn bijna niet op te noemen- wel om de vriendelijkheid en de rust die je bij de bevolking vindt. Wat veel Nederlanders aanspreekt is de rijke natuur. Groen en soms mysterieus zijn de rijstvelden en de wouden; paradijselijk de koraalriffen. Maar waarnaar Nederlanders vooral op zoek zijn, is hun eigen geschiedenis in de Oost. Wellicht zal juist dit VOC-jaar het toerisme naar Indonesië stimuleren. Dáár kun je namelijk de Nederlandse geschiedenis zowat tasten. Neem Jakarta, een wereldstad, met het oude Nederlands stadhuis, de haven waar VOC-schepen aanmeerden, de loodsen waar de schepen werden opgekalefaterd, een begraafplaats met tal van Nederlandse namen, de Willemskerk waar nu nog zondags diensten in het Nederlands worden gehouden, enzovoort. Een bezoekje aan Café Batavia met foto’s van alle vorsten van Nederlandsen bloede aan de wand mag zeker niet worden gemist.
Je krijgt er een beeld van de enorme grootmacht die een klein land als het onze ooit was. Java is zeker niet het grootste Indonesische eiland, maar qua omvang is het te vergelijken met Groot-Brittannië. Al pratend met Indonesiërs -de ouden spreken perfect Nederlands, zij het een beetje archaïsch- kom je erachter hoe de bevolking Nederlanders waardeert. Rondkijkend ontdek je ook hoe de Nederlanders destijds hebben geopereerd. Dappere mensen, die meestal een onbekende toekomst tegemoetgingen en hard moesten werken om een bestaan op te bouwen. Het blijft echter teleurstellend om telkens weer te ontdekken dat Nederland sterk op winst uit was en dat godsdienstige en humanitaire motieven veel minder telden.
„A nice place”
Vorig jaar bezochten 5,15 miljoen buitenlandse toeristen het land. Dat is niet weinig, maar toch is het aantal sinds 1998 aan het dalen. Massaopstanden en verkrachtingen die voorafgingen aan de val van president Suharto waren hieraan debet. Sinds president Megawati aan het bewind is, is wat dat betreft de rust weergekeerd. Maar de religieuze onrust die het land sinds 2000 kent, blijft met zekere regelmaat oplaaien. Misschien zullen ook economische neergang, angst voor terrorisme en vrees om te vliegen de toerist weghouden.
Indonesië houdt de cijfers nauwlettend in de gaten - toerisme is een belangrijke inkomstenbron. Kort na de overstromingen in Jakarta afgelopen januari viel in de ”Jakarta Post” een verslag van een bijeenkomst van het Association of Southeast-Asian Nations Tourism Forum -een mond vol- te lezen. De Zuidoost-Aziatische landen zijn bang met Maleisië, Singapore en de Filipijnen geassocieerd te worden, die immers sinds 11 september van links met al-Qaida worden verdacht. Maar de regio wordt nu net iets te nadrukkelijk als een veilige toeristenbestemming gepromoot. Indonesië is volgens de toerismeminister „a nice place for a holiday”, „all participants of the forum have witnessed that Yogyakarta and most of Indonesia is safe.” En nog eens de minister van Cambodja: „The forum has proven that Yogyakarta and Indonesia are safe.” De heren konden eind januari niet weten dat in Yogyakarta op 21 februari nog twee doden zouden vallen tijdens onlusten.
Met cijfers van toerismepromotors moet je voorzichtig omgaan. Een reis naar Indonesië is niet per definitie af te raden, maar wie het van plan is, doet er beter aan de krant goed bij te houden, onrustige streken in de gaten te houden en ter plekke goed te informeren. Ambon, de Molukken en de provincie Aceh (Atjeh) op Sumatra, met haar GAM-beweging, zijn nog steeds relatief onveilig. Momenteel is Irian Jaya ook niet erg gecharmeerd van buitenlanders. Op internet valt precies na te gaan waar de voorbije twee jaar ongelukken zijn gebeurd: nl.indahnesia.com.
Slikken en spuiten
In zuidelijke landen is het altijd verstandig geen gekke dingen te doen. Een vrouw alleen moet liever niet in de eerste de beste taxi stappen en je kunt in steden beter met de auto op slot rijden. Zeker voor Europeanen heeft overleven in Indonesië ook alles met gezondheid te maken. Inenten is niet altijd nodig, maar in de zomer valt er aan slikken en spuiten wellicht niet te ontkomen.
Indonesië is een redelijk hygiënisch land. Toch komen weinig blanken weg zonder twee dagen aan het toilet gekluisterd te zijn. Veel drinken in de tropen is een must, maar water uit de kraan is nergens veilig. En als water de boosdoener niet is, dan wel rauwe groenten of ongeschild fruit.
voetnoot (u17(Met dank aan Garuda Indonesia (www.garuda-indonesia.com). De vliegmaatschappij vliegt ten minste drie keer per week rechtstreeks naar Jakarta en won recent de prijs voor punctualiteit van Amsterdam Airport Schiphol.