Het lijkt wel een eeuw geleden sinds die bewuste 23 juni 2016. Toen stemde een meerderheid van de Britten vrij onverwachts vóór brexit. Maar na drie lange jaren van brexitchaos lijkt de tijd eindelijk rijp voor een daadwerkelijk besluit. Met het winnen van de verkiezingen lijkt Boris Johnson een stevig mandaat te hebben. De uitslag toont aan dat Johnson de stemming onder zijn landgenoten goed heeft aangevoeld. Na drie jaar zijn de mensen het brexitgedoe spuugzat. Ze willen duidelijkheid. Wat je ook van Boris Johnson vindt, met zijn charisma blijkt hij in ieder geval in staat om met zijn Tories veruit de grootste partij in het parlement te worden. Dit schept de mogelijkheid om dan eindelijk het brexitbesluit uit te voeren. Alternatieven zijn er niet. Jeremy Corbyn, de man van Labour, de tweede grote partij, heeft te veel het imago van een verstokte chagrijn. De andere partijen zijn sowieso te klein.

Stoere plannen

Maar hoe ziet de toekomst eruit na de brexit? Hier liggen wel een aantal uitdagingen. Allereerst is het belangrijk te onderkennen dat het brexitbesluit sterk is ingegeven door de emotionele identiteitsvraag. Veel Britten koesteren nog steeds die decennialange periode waarin hun land een wereldrijk en ten slotte overwinnaar in de Tweede Wereldoorlog was. Thans voelt men zich overgeleverd aan de grillen van de Europese Unie (EU) en kijkt men met een schuin oog naar economisch beter presterende EU-landen als Nederland en Duitsland. Boris heeft handig op die verongelijktheid ingespeeld door de Britten het idee te geven dat ze met de brexit hun vrijheid en onafhankelijkheid weer zullen terugkrijgen. Dit zijn mooie, maar ook vrij abstracte, emotioneel geladen begrippen en daardoor lastig te verbinden met concrete economische maatregelen die voor meer welvaart moeten gaan zorgen.

Het beperken van de immigratie is een andere uitdaging die veel emoties losmaakt. Met name de armere Britten in de Midlands en in industrieel Noord-Engeland voelen zich in de steek gelaten. Er is niet alleen veel woede tegen de aanzwellende stroom van immigranten die hun baantjes hebben ingepikt, maar vooral ook tegen de rijken, de mensen uit Londen die zo voor Europa zijn en met hun kosmopolitische houding hun land eigenlijk ‘verraden’ en in de uitverkoop doen. Zo vinden velen. Dit alles heeft sterk hun houding voor brexit gevormd. Boris heeft al wat stoere plannen genoemd om de immigratie in te dammen, zoals een puntensysteem dat voorrang geeft aan mensen die vloeiend Engels spreken en quota voor seizoensarbeiders om de boeren tegemoet te komen. De vraag is ook of deze maatregelen wel zo doordacht zijn en of het Verenigd Koninkrijk inderdaad wel zo gebaat is bij verminderde immigratie.

Verder zal het niet meevallen de eenheid van het Verenigd Koningrijk te bewaren. De Schotten hebben al aangegeven in meerderheid voor afscheiding te zijn als Boris en consorten de brexit doordrukken. Dat is een regelrecht onheilsscenario als je bedenkt dat de Britten het liefst spreken over hun geliefd Verenigd Koninkrijk in plaats van over Engeland. Ook riskeert Johnson de toorn van de Noord-Ierse DUP, die mordicus tegen zijn brexitvoorstel is vanwege de isolerende werking ervan voor hun regio.

Daarnaast heeft Johnson met zijn Conservatieve Partij te maken met een gepolariseerd parlement waarin de partijen niet gewend zijn om constructief samen te werken en gezamenlijk een effectief regeringsbeleid te formuleren. Op de Noord-Ierse DUP hoeft hij niet meer te rekenen als coalitiepartner. Labour en de Liberal Democrats zullen sowieso niet meewerken. Maar zelfs met een riante meerderheid in het parlement wordt het lastig, want hoe verdeeld zijn de Tories zelf na deze verkiezingsuitslag? Er bestaat daar nog steeds veel oud zeer over het zomaar uit de partij gooien van 21 rebellerende parlementariërs door de premier.

Langdradig

Ik zie het dan ook niet zo snel gebeuren dat Johnson gemakkelijk structurele maatregelen kan doorvoeren. Dat ligt niet zozeer aan hem. Het langdradige brexitproces typeert niet alleen het onvermogen van de Engelse regering maar van de Engelse maatschappij als geheel om snel structurele beslissingen te nemen. Anders dan de meeste andere Europese landen heeft Engeland geen echte moderne revolutie ondergaan. In zo’n conservatieve standenmaatschappij, die al meer dan duizend jaar standhoudt, zitten talloze ingebouwde mechanismen tegen welke verandering dan ook.

Dus wordt het zelfs voor een daadkrachtige premier erg lastig om de gewenste maatregelen te nemen om structurele problemen aan te pakken. Zo heeft het Verenigd Koninkrijk een serieus probleem als het gaat om het op peil houden van het welvaartsniveau. Men ambieert een voorzieningenniveau dat vergelijkbaar is met omringende landen als Nederland en Duitsland, terwijl de belastingen structureel lager zijn. Een manier om te compenseren is een hogere arbeidsproductiviteit. Het probleem is dat de productiviteit juist lager ligt dan in veel omliggende EU-landen.

Imagoprobleem

Bovendien heeft het Verenigd Koninkrijk een imagoprobleem: veel hooggekwalificeerde kenniswerkers en internationale industriële bedrijven, zoals autofabrieken, dreigen te vertrekken of zijn al vertrokken.

Maar misschien loopt het allemaal wel los onder de leiding van Johnson. En geluk heeft het Britse rijk sowieso al wel. De EU opereert de laatste tijd economisch ook niet al te sterk. Ook in de EU-zone is het vrij roerig met al die opkomende populistische regeringen en landen die zich niet aan de begrotingsregels houden. Voor het Verenigd Koninkrijk geldt: je bent zo sterk als je economische tegenstander speelt. Bovendien heeft de EU, en met name naburige landen als Nederland en Frankrijk, geen baat bij een zwak Verenigd Koninkrijk.

Verder is daar de pond. Er werd voorspeld dat de munteenheid zelfs goedkoper dan de euro zou worden, maar de munt blijkt sterker en stabieler dan verwacht en schommelt nu rond de 1,20. Dat is een teken dat de Britse economie robuuster is dan voorzien. De economie is niet in elkaar gestort, zoals premier Rutte destijds ten onrechte voorspelde.

Borisfactor

Ten slotte is er de Borisfactor. Boris komt weliswaar van elitekostschool Eton, maar is anders dan zijn voorgangers, zoals de starre May en de elitaire Cameron. Met zijn stoere, humoristische taalgebruik, hartverwarmende onbeholpenheid en vooral zijn onverstoorbare, alles-sal-reg-komhouding weet deze charismatische blonde krachtpatser niet alleen de traditionele Tory-achterban maar veelal ook de man van de straat te boeien. Met de flamboyante Boris weet je het maar nooit. Bij zijn aantreden als burgemeester van Londen destijds was men ook sceptisch, maar uiteindelijk is dat toch een succes geworden met effectieve maatregelen, zoals een alcoholverbod in de metro en het moderniseren van het openbaar vervoer. En ten slotte, wie had verwacht dat na een wel heel stroef begin premier Johnson nu toch zo’n sterk mandaat zou verwerven?

De auteur is als hoogleraar marketing verbonden aan Copenhagen Business School (Denemarken) en werkte een aantal jaar als hoogleraar marketing aan Aston University in Birmingham, Engeland.