Ruim 10 miljoen mensen, ook in Baskenland, gingen vol woede, verdriet en ongeloof de straat op na de treinaanslagen van 11 maart, die 191 forensen het leven kostten. De toenmalige conservatieve regering in Madrid wees onmiddellijk met de beschuldigende vinger naar de ETA. Maar de ETA ontkende en al vrij snel werd duidelijk dat de daders onder moslimextremisten, vermoedelijk gelieerd aan al-Qaida, gezocht moesten worden.

Velen in Spanje denken, of willen geloven, dat de woede die vrijwel de gehele Spaanse samenleving uitte over de aanslagen in Madrid de ETA er voorlopig wel van zal weerhouden dodelijke aanslagen te plegen. Volgens hen is de terreurbeweging, verantwoordelijk voor ruim 800 doden sinds haar oprichting in de jaren ’60, zich er terdege van bewust dat ze met een bloedige aanslag ook het allerlaatste beetje steun dat ze in Baskenland geniet, zou verliezen.

„De ETA heeft de reactie van de Basken op de aanslagen in Madrid goed in haar oren geknoopt”, zegt Alberto Surio, expert in het Baskisch nationalisme en journalist bij El Diario Vasco, een krant in San Sebastian. Volgens hem blijkt uit de reeks van zeven kleine explosies in Noord-Spaanse badplaatsen de afgelopen twee weken dat de ETA zeer voorzichtig te werk gaat en vooral probeert te voorkomen dat er dodelijke slachtoffers vallen.

Maar Kepa Aulestia, een vooraanstaand ex-lid van de ETA dat in de jaren ’70 in de gevangenis zat en inmiddels politiek analist en fel tegenstander van de beweging is, ziet andere oorzaken voor het in kracht en aantal afnemen van de aanslagen. Volgens hem loopt de beweging op haar laatste benen als gevolg van de ruim 200 arrestaties van ETA-leden de afgelopen jaren. Sommige experts schatten het aantal actieve ETA-leden op dit moment op vijftig, tegen vele honderden in haar topjaren in de jaren ’70.

Aulestia zegt dat de laatste aanslagen voortvloeien uit frustratie over het uitblijven van toenadering van de nieuwe socialistische regering tot de ETA. De beweging wil al jaren dat de Spaanse overheid de 600 gevangenzittende ETA-leden overplaatst naar gevangenissen in Baskenland, maar Madrid heeft dat voorstel zelfs nog nooit in overweging genomen. „Omdat dat nu ook niet is gebeurd, heeft de ETA besloten opnieuw aan te vallen” aldus Aulestia.

Volgens de politie bevatten de bommen die de afgelopen weken werden gebruikt niet meer dan 200 gram springstof. Bij de laatste dodelijke aanslag van de ETA, in mei 2003, werd 3 kilo springstof gebruikt. De toen gebruikte bom was bevestigd onder een politieauto die door de explosie zo’n 15 meter de lucht in werd geblazen. De twee agenten in de auto kwamen om.

De Baskische minister van Binnenlandse Zaken, Javier Balza, zegt dat de ETA hevig verdeeld is over de kwestie of de gewapende strijd moet worden voortgezet of gestaakt. „De meeste leden van Batasuna (de verboden politieke tak van de ETA, AL) willen de wapens neerleggen”, aldus de minister. Maar hij denkt niet dat de terreurbeweging op korte termijn zal verdwijnen. Op de vraag of de kleine explosies de aanloop kunnen vormen naar een grote dodelijke aanslag, antwoordt hij: „Ze zullen het nog eens proberen.”

De afgevaardigde voor de Spaanse regering in Baskenland, Paulino Luesma, zegt dat de ETA de bevolking met de kleine bomaanslagen vooral angst wil aanjagen en wijs wil maken dat zij tot meer in staat is. „De ETA is ernstig verzwakt, ze moet laten zien dat ze nog bestaat”, aldus Luesma.