Met het dorp wordt Graun im Vinschgau bedoeld, dat na de bouw van een stuwdam in 1950 onder water verdwijnt. De gemeente ligt op zo’n 70 kilometer van Bolzano, in Südtirol, Italiaans Tirol zo u wilt. Südtirol is het zuidelijk deel van Tirol dat in 1919 bij een internationaal vredesverdrag toegewezen werd aan Italië, ook al had (en heeft) het gebied cultureel en historisch weinig van doen met Italië.

De plannen voor de dambouw stammen uit de tijd van het fascisme (1922-1943). Balzano beschrijft de tijdspanne van zo’n dertig jaar tussen planning en uitvoering. Hij doet dat door een vrouwelijke ik-persoon op te voeren, die Trina heet. Het is een clevere vorm van vertellen, omdat het verhaal daarmee heel persoonlijk wordt.

Trina richt zich tot haar dochter Marica. Waarom ze haar schrijft, weten we in eerste instantie niet. Wel wordt het duidelijk dat de fascisten het in Italië voor het zeggen hebben. Ze proberen het gebied te italianiseren. We lezen dat de Duitse scholen worden gesloten en dat er borden worden opgehangen met de tekst ”Verboten Deutsch zu reden”. Het is verrassend te lezen dat als in Duitsland opschriften komen met ”Für Juden verboten”, aan de andere kant van de Alpen ‘Duitsers’ worden gediscrimineerd. Daarmee houdt de parallel dan ook wel op.

Etnische zuivering

Het importeren van Italianen, „halve analfabeten uit Sicilië en het platteland van Veneto”, zoals Trina schrijft, moet leiden tot een etnische zuivering. Dat wordt in 1939 nog duidelijker als Italië met instemming van Duitsland de Option instelt. De Duitssprekende Südtirolers krijgen de keus tussen naar Duitsland verhuizen of blijven. Slechts een kleine minderheid, waaronder Trina en haar man Erich, kiest ervoor niet te gaan.

Veel bewoners van Graun zien echter in Adolf Hitler hun redding. Michael, de zoon van Trina en Erich, vertrekt ook naar Duitsland om voor de nazi’s te gaan vechten. Als de Duitsers in 1943 Italië bezetten, wordt ook Erich opgeroepen het Duitse leger in te gaan. Hij vlucht. Erich en Trina zien niets goeds in het nazisme. De verkniptheid van die tijd in dit gebied blijkt uit het feit dat Erich al eens drie jaar als dienstplichtig militair heeft gediend in het Italiaanse leger.

Het boek maakt duidelijk dat de Duitstalige Südtirolers ook na het einde van het fascisme en het nazisme tussen hamer en aambeeld blijven zitten. Het Verdrag van Parijs in 1947 geeft hun hun rechten weer terug, maar de inwoners van Graun im Vinschgau worden evengoed geplet: de dam komt, hun dorp verdwijnt, ze krijgen nauwelijks compensatie.

Toch is de kern van het verhaal niet zozeer de dambouw. Het gaat weliswaar ook over de thema’s van onze eigen tijd (migratie, etnische onenigheid, machtsmisbruik), zoals op de achterflap staat. Maar Trina’s verhaal is vooral een geschiedenis van verlating en berusting. Aan het einde van deel 1 (het boek bestaat uit drie bedrijven) komt Trina erachter dat de familie van haar schoonzus in het geheim naar het Duitse Rijk is vertrokken. Ze hadden voor de Option gekozen, en ook Marica, Trina’s minderjarig kind, meegenomen.

Trina zal haar kind nooit meer terugzien. Maar dat komen we pas aan het einde van het boek te weten, als Trina en Erich berusten in de verdwijning van Marica én berusten in de komst van de stuwdam. „Er is geen tijd om onszelf te kwellen vanwege dat wat er was (…). Verder gaan, zoals Ma zei, is de enige toegestane richting. Anders had God ons wel ogen aan de zijkant van ons hoofd gegeven”, schrijft Trina/Balzano.

De Nederlandse vertaling zit op een paar punten in de taalknoop met de Südtiroolse kwestie, die heel actueel is. Eerder deze maand stond Italië nog op zijn achterste benen omdat het provinciale parlement in Bolzano een verbod had afgevaardigd op het gebruik van de Italiaanse naam van Südtirol, Alto Adige.

In het boek wordt vreemd genoeg ervoor gekozen om de Italiaanse naam voor Graun im Vinschgau (Curon) te gebruiken. Maar je kunt je onmogelijk voorstellen dat Trina Curon zou schrijven. Op de achterflap staat ook nog eens gewoon dat Graun in Trentino ligt. Alsof de (Italiaanse) provincie Trentino dezelfde is als Südtirol. Arme Trina…

Boekgegevens

Ik blijf hier, Marco Balzano; uitg. Arbeiderspers; 238 blz.; € 19,99