Column (prof. Selderhuis): Europa afflicta
Op 1 november begint een nieuwe Europese Commissie met haar werk. In het nieuws waren de sollicitatiegesprekken met kandidaten voor de 27 posities in deze commissie. Het Reformatorisch Dagblad noemde vorige week woensdag de zes ambities van de commissie: groene deal, werkbare economie, digitaal tijdperk, beschermde levenswijze, sterker in de wereld en versterking van de democratie. Dat is een stevig programma waarin de wezenlijke thema’s van vandaag worden opgesomd.
De commissie gaat dus op 1 november van start, een nationale feestdag in een aantal Europese landen, want die dag is het Allerheiligen. De dag waarop er speciale eer en aandacht is voor alle heiligen die de Rooms-Katholieke Kerk kent, maar ook de dag waarop die heiligen nóg meer werkzaam en heilzaam worden geacht te zijn dan op andere.
Een dag daarvoor staat het protestantse deel stil bij een ander ambitieus programma met geen zes maar zelfs 95 ‘ambities’. Hoewel, Luther had geen programma maar voelde nood, en het verlangen misstanden en een foute theologie aan de orde te stellen. Hij had geen 95 ambities, maar slechts één: alle eer alleen aan God. Die ambitie werd niet gedeeld en Europa zodoende wel. Verdeeld in protestantse en rooms-katholieke christenen en gebieden, maar toch nog steeds een christelijk Europa.
De geschiedenis en de huidige situatie van dat Europa zijn nu beschreven in een cassette met drie prachtige gebonden boeken met in totaal 1544 pagina’s aan beeld en tekst. (Étienne François, Thomas Serrier: ”Europa. Die Gegenwart unserer Geschichte”, WBG-Theiss, € 129,-). Het is het verhaal van een continent dat maar geen eenheid wilde worden, getekend door een indrukwekkende cultuurgeschiedenis, een afschuwelijke oorlogsgeschiedenis en een wispelturige kerkgeschiedenis. De set maakt duidelijk dat Europa niet te begrijpen is zonder haar christelijke geschiedenis. En enigszins verborgen, maar toch aanwezig, is er de overtuiging dat Europa zonder dat christendom ook geen toekomst heeft. Een aantal van de 27 leden van de Europese Commissie weet dat heel goed en zal vanuit die overtuiging ook proberen te werken. Van dat aantal hebben sommigen meer met 1 november, anderen meer met 31 oktober. Maar bij de zes ambities speelt dit verschil in het huidige Europa niet zo’n grote rol, want daarin hebben overtuigde protestanten en overtuigde katholieken elkaar hard nodig. Calvijn sprak in zijn tijd al over het ”Europa afflicta”, het Europa dat in nood is. En die nood is vooral geestelijk van aard.