Er staat een stevige bries op het Zwarte Meer tussen het Flevolandse dorp Kraggenburg en de Overijsselse stad Genemuiden. De elektrisch aangedreven boot van Natuurmonumenten deint op de golven. Natuurmonumentengids Jan Gerbens (77) heeft er geen last van. Onverstoorbaar vertelt hij over het doel van de excursie: Vogeleiland, een eiland in het Zwarte Meer.

Plotseling veert Gerbens op: „Kijk, een zeearend. We hebben geluk. Die ziet niet iedereen.” In de verte zweeft een majestueuze vogel over de boomtoppen.

Gerbens is niet de enige natuurliefhebber die dolenthousiast wordt als hij de zeearend ziet. Voorzitter Dirk van Straalen van de Werkgroep Zeearend weet nog dat hij als scholier „zo ergens rond de eeuwwisseling” vanuit zijn woonplaats Ooltgensplaat 25 kilometer fietste om in de Korendijkse Slikken naar de zeearend te gaan kijken. „Dat was toen een zeldzaamheid. Daar had ik die fietskilometers wel voor over.”

Broedsucces

Inmiddels zijn er nog maar weinig natuurliefhebbers in Nederland die nog nooit een zeearend hebben gezien. De vogels zitten van het Lauwersmeer in Groningen tot aan het Krammer-Volkerak in Zeeland. In 2006 was er het eerste broedsucces in de Oostvaardersplassen. Nu, dertien jaar later, zijn er veertien broedparen verspreid over de diverse zoetwaterdelta’s in Nederland.

„We hebben het succes van de zeearend vooral aan onze oosterburen te danken”, vertelt Van Straalen. „Maatregelen in heel Europa hebben gezorgd voor betere leefomstandigheden van de zeearend. Vanuit Duitsland heeft de roofvogel Nederland veroverd.”

Met die maatregelen bedoelt Van Straalen het stoppen met de jacht op de zeearend, het zorgen voor een betere waterkwaliteit en het terugdringen van het gebruik van pesticiden. „Het oppervlaktewater is daardoor schoner geworden. Er leven meer vissen en watervogels. Dat is het hoofdvoedsel van de zeearend, dus daar gaat het dan ook beter mee.”

Nestboom

Nog twee voorwaarden voor een broedsucces zijn voldoende rust en een goede nestboom. „Een nest kan wel 600 kilo wegen. Niet alle bomen in ons natte landje kunnen dat gewicht aan.”

Toch is het gebrek aan rust de meeste belemmerende factor voor de broedende zeearenden. „Die rust is vaak ver te zoeken in ons dichtbevolkte landje. De zeearend is schuw en erg gevoelig voor verstoring. De bijna volwassen exemplaren zijn nu al op zoek naar een rustige nestgelegenheid. Die is door de recreatiedruk niet eenvoudig te vinden.”

Over verstoring van zeearenden kan gids Gerbens ook een boekje opendoen. „Vorig jaar nog is de broedpoging op het Vogeleiland mislukt omdat een hobbyfotograaf met zijn bootje vlak bij het nest aanmeerde. Het is streng verboden om daar te varen, maar daar trok de fotograaf zich niets van aan. Gevolg was wel dat er in 2018 geen jonge zeearenden op Vogeleiland grootgebracht zijn.”

Verboden gebied

Het eiland zelf is verboden gebied. Alleen tijdens de excursies van Natuurmonumenten mogen er met een gids mensen komen. Sinds de zeearend zich er in 2009 meldde, is de route die de gidsen volgen veranderd. „We blijven 500 meter uit de buurt van de nestboom”, zegt Gerbens.

Als hij op de open plek midden op het eiland komt, melden zich drie zeearenden: vader, moeder en het jong dat dit jaar geboren is. „Ze zijn nieuwsgierig en komen kijken wat er hier te doen is”, denkt Gerbens.

Van Straalen is minder enthousiast over de excursies in natuurgebieden zoals Vogeleiland. Hij zou liever zien dat de overheid nestplaatsen van zeearenden het hele jaar een beschermde status geven, zodat er helemaal geen mensen bij in de buurt kunnen komen. „Zeearenden zijn schuw. In het verleden zijn tammere exemplaren uitgemoord en overleefden alleen de schuwere vogels. Dat zit nog steeds in hun genen. Wij zijn constant in gesprek met de beheerders van de gebieden waar zeearenden leven om meer rust te creëren en verstoring te doen afnemen.”

Op dat gebied zou de Nederlandse overheid wat Van Straalen betreft nog wel meer stappen mogen nemen om de zeearendenpopulatie verder te laten groeien. „Maak gebieden robuuster en minder toegankelijk voor het publiek. Dat is hard nodig. De populatie in Nederland heeft de potentie om verder te groeien. Maar dan moeten ze daar wel de broodnodige rustige plekken voor krijgen.”

>>rd.nl/successoorten

serie

Successoorten

Wekelijks verschijnen er berichten over planten- en diersoorten die het zwaar hebben. In deze serie soorten waar het wel goed mee gaat. Deel 3: de zeearend.