Stoere taal Johnson werkt niet meer
Voor Boris Johnson gaat het er deze week om spannen. Hij heeft eindelijk een alternatief plan op tafel gelegd voor een brexitovereenkomst en de komende dagen moet duidelijk worden of de EU daar voldoende aanknopingspunten in ziet. Johnson draaide de duimschroeven nog eens aan door te bezweren dat Groot-Brittannië de EU zal verlaten op 31 oktober, met of zonder deal. Het dreigement had aan kracht echter ingeboet doordat de BBC eind vorige week naar buiten bracht dat uit regeringsstukken blijkt dat Downingstreet 10 als puntje bij paaltje komt toch om uitstel zal vragen. Johnson stelde eerder dat hij „liever dood in een greppel” gevonden zou worden dan met zo’n verzoek te komen.
De stoere taal klinkt bovendien simpeler dan de werkelijkheid toelaat. Zo heeft het Britse parlement een wet aangenomen die een brexit zonder deal verbiedt. Als de democratie Johnson echt zoveel waard is, zoals hij graag stelt, dan kan hij die niet zomaar terzijde schuiven.
De Franse president Emmanuel Macron liet weten dat uiterlijk aan het einde van de week duidelijk moet zijn of de EU iets in het plan van Johnson ziet of niet. Zo ja, dan kan er op 17 of 18 oktober een EU-top georganiseerd worden en ligt er voor de deadline van 19 oktober mogelijk een deal. Zo niet, dan ligt de bal weer in Londen en is Johnson wettelijk verplicht uitstel te vragen. Macron gaf de onderhandelaars van Britse zijde vast mee dat ze zullen moeten bewegen richting het standpunt van de EU.
Het voorstel van Johnson haalt de bij de brexiteers gehate ‘backstop’ uit de deal, wat inhoudt dat Noord-Ierland binnen de douane-unie van de EU wellicht langer aan de leiband van Europa zou lopen. Het voordeel ervan was een gegarandeerde open grens tussen Ierland en Noord-Ierland. In Johnsons plan stapt Noord-Ierland uit de douane-unie met de EU, maar moeten er dus weer grenscontroles komen tussen beide gebiedsdelen.
Johnson stelt dat dit plan een meerderheid in het Britse parlement heeft. Dat is niet ondenkbaar: de brexiteers kunnen er wellicht mee uit de voeten en mogelijk ook leden van Labour. De Noord-Ierse partij DUP heeft ook steun aan het plan gegeven.
Maar de grootste hobbel ligt nu waarschijnlijk aan de kant van de EU. Ierland is faliekant tégen de plannen van Johnson, omdat daarmee het Goede Vrijdagakkoord op de helling staat. Dat maakte na moeizame onderhandelingen een einde aan een bloedige strijd tussen Ierse republikeinen en Britse loyalisten, waarvan de open grens het belangrijkste symbool is.
De complexiteit van het probleem roept de vraag op of een alternatief plan er wel in tien dagen doorheen kan. Hoe dan ook zou Johnson zich serieus moeten bezinnen op het vragen van uitstel. Het scenario is anders niet denkbeeldig dat het hele Verenigd Koninkijk in een greppel belandt.
