Schrijven kan de uit Ierland afkomstige Boyne, die doorbrak met ”De jongen in de gestreepte pyjama”, maar inmiddels zijn zestiende boek presenteert. Ik denk dat zijn eerste boek met het verrassende plot hem wel altijd zal blijven aankleven. Het ligt ook het scherpst in mijn herinnering.

”Een ladder naar de hemel” ontstaat door een voorval in zijn leven. Hij vertelt tijdens een interview dat hij bevriend was met een jongen die schrijver wilde worden. Als mensen hem ervoor waarschuwen dat de jongen hem gebruikt om ingang te vinden in de schrijverswereld, gelooft hij hen niet. Totdat zijn ogen ervoor opengaan en hij de vriendschap verbreekt.

Minkukel

Het is het thema van dit boek: wat gebeurt er in het hoofd van iemand die kiest voor zijn eigen succes ten koste van een ander? Hoe ziek kan iemand zijn die een ander gebruikt om zijn eigen doel te bereiken? De hoofdpersoon Maurice Swift kan technisch schrijven, maar de ideeën ontbreken ten enenmale. Als een spin met vier paar ogen richt hij zich op iemand uit de schrijverswereld van wie hij de ideeën kan gebruiken.

Als eerste slachtoffer vindt hij de auteur Erich Ackermann. Als diens roman ”Het verlangen” op de bestsellerlijst verschijnt, zoekt Maurice toenadering. Gevleid door de belangstelling neemt Erich hem in vertrouwen en vertelt hem een gebeurtenis uit zijn jeugd in Duitsland die hem deed vluchten naar Engeland. Maurice verwerkt het verhaal in een roman en over het gebroken leven van Erich viert hij zijn triomf. Dit kunstje herhaalt hij verschillende keren. Elke keer sta ik ervan te kijken dat zijn slachtoffers zo lang dit minkukel zijn gang laten gaan terwijl ze bijna móéten aanvoelen dat er iets misgaat. Maurice ontmoet maar één schrijver die hem vilein op zijn nummer zet, zonder resultaat wat zijn persoonlijkheid betreft trouwens.

Totdat de cirkel rond is en Maurice op zijn oude dag de boemerang ontmoet. De jonge student Engelse literatuurwetenschap Theo Field wil een afstudeerscriptie schrijven over het werk van Maurice en die voelt zich gevleid. Hij teert nog steeds op zijn glorie, die inmiddels wel tanende is, maar hij verpaupert door aanhoudend drankgebruik. De gelijkenis tussen zijn (gestorven) zoon Daniël en Theo treft hem en hij verwart die twee steeds met elkaar. Als de ontmoetingen zich herhalen, ontlaadt hij zich verhalend van zijn belastende verleden. Hetzelfde lot als zijn slachtoffers wacht hem. Toch breekt het hem niet, de sociopaat vindt zelfs in de gevangenis een manier om andere mensen ‘te gebruiken’.

Psychologisch aspect

Het thema dat Boyne neerzet is boeiend: dat van iemand die nietsontziend andere mensen misbruikt om zichzelf omhoog te werken. Ik waardeer vooral het psychologische aspect van het boek: het psychopathische, narcistische, sociopathische (het zit heel dicht bij elkaar) aspect van Maurice is goed beschreven. Er zitten voor mij wel haken en ogen aan dit boek. Maurice herhaalt zijn tactiek zo veelvuldig dat het slagen ervan in zo’n kleine schrijverswereld minder geloofwaardig wordt. Het thema homoseksualiteit komt vaker terug bij Boyne; wat mij betreft versterkt het in dit geval de roman niet. Daarnaast vind ik dat het taalgebruik afbreuk doet aan de integriteit van het boek. Boyne zegt zelf volop ideeën te hebben. Laat hij dan een ander thema aanboren en de lezer verrassen, want ik ben nu niet overtuigd door de meest overtuigende auteur.

Boekgegevens

Een ladder naar de hemel, John Boyne; uitg. Meulenhoff; 379 blz.; € 21,99