Het gaat om boeren die een investering hebben gedaan –bijvoorbeeld een stal uitgebreid– die nauwelijks extra stikstofuitstoot oplevert. Onder het Programma Aanpak Stikstof (PAS) hoefden ze daarvoor geen vergunning aan te vragen. Sinds de uitspraak van de Raad van State –eind mei– moet dat alsnog.

Provincies bleven tot nu toe talmen met de vergunningverlening. Van Westreenen begrijpt dat wel, omdat onduidelijk is hoe het toekomstige stikstofbeleid eruit gaat zien. „Ik had gehoopt dat Remkes met een advies zou komen om het probleem voor deze bedrijven snel op te lossen, maar ik lees er niets over in zijn rapport.”

Het in Barneveld gevestigde bureau van Van Westreenen heeft zo’n 3000 klanten. De directeur is blij dat de commissie-Remkes geen generieke krimp van de veestapel voorstelt, iets wat D66 onlangs nog voorstelde. Remkes ziet meer in een gebiedsgerichte aanpak, waarbij boeren in de directe omgeving van kwetsbare natuur op vrijwillige basis worden uitgekocht.

Extern salderen

„Als zo’n bedrijf wordt uitgekocht, spaar je stikstofemissie uit. Die ruimte kan gebruikt worden om andere projecten door te laten gaan”, zegt Van Westreenen. Van dit zogeheten extern salderen kan de woningbouw profiteren, maar ook een collega-veehouder die een nieuwe stal wil bouwen. „Des te verder weg van het natuurgebied zo’n project zit, des te groter is het effect van salderen.”

Dat laatste komt doordat stikstof uit ammoniak –dat uit stallen ontsnapt– vooral dichtbij de bron neerslaat. Modelberekeningen bij de beoordeling van een vergunningaanvraag houden daar rekening mee: des te verder van een natuurgebied, des te minder zwaar telt de stikstofuitstoot. En zo kan uitgespaarde stikstof uit een gesaneerde oude stal vlakbij natuur ruimte geven voor de bouw van een grotere moderne stal enkele kilometers verderop.

Invoering van een nieuwe drempelwaarde voor stikstofuitstoot, waaronder projecten vergunningvrij blijven, maakt volgens Van Westreenen geen kans. Hij begrijpt niet dat boerenorganisatie LTO daar toch voor pleit. „Zo’n drempel zat al in het PAS, maar de Raad van State heeft die van tafel geveegd. Bij elkaar opgeteld tasten ook projecten met weinig stikstofuitstoot kwetsbare natuur aan. En dat mag niet.”

Latente rechten

Van Westreenen maakt zich zorgen over zogeheten latente rechten van veehouders, dat zijn rechten die niet nog volledig benut worden. „Ik doel op veehouders die op basis van het PAS een vergunning met ontwikkelingsruimte hebben gekregen. Ze hebben een nieuwe stal gebouwd die ruimte biedt aan meer koeien, maar die staat nog niet vol. Omdat ze door het afschieten van het PAS een nieuwe vergunning moeten aanvragen, gaat de provincie daar weer naar kijken. Ik sluit niet uit dat latente stikstofrechten dan worden ingetrokken.”

Als dat gebeurt, zullen boeren de gang naar de rechter maken, verwacht hij. „Het gaat om verworven rechten. Die mag je niet zomaar afpakken.”

Van Westreenen is blij met de ruimte die de commissie-Remkes adviseert om te experimenteren met nieuwe technieken. „Door de bureaucratie bleven veelbelovende technieken die tot minder stikstofuitstoot leiden, tot nu toe soms jaren op de plank liggen. Dat is erg jammer.”

De adviseur vindt het ook goed dat Remkes de vinger ligt bij de onderbouwing van de rekentool voor stikstofdeposities. „Die moet beter. Er zitten in dat model veel aannames. Er zal meer draagvlak voor komen als duidelijk is wat het daadwerkelijke effect is van een project op de natuur.”