En nu ligt het beroemdere werk over economie, ”An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations” uit 1776, eindelijk ook in de winkels onder de titel ”De welvaart van landen”. Anders dan vertaler Jabik Veenbaas suggereert, bestond er al een volledige Nederlandse vertaling, zij het alleen in manuscript. Hiervan verschenen in 1796 slechts tien hoofdstukken in druk. De rest zou vanwege tegenvallende verkoopcijfers nooit het licht zien.

Met de laatste economische crisis vers in het geheugen is de interesse in Smith vandaag de dag groter. Diverse dagbladen en tijdschriften besteedden al aandacht aan de verschijning van ”De welvaart van landen”. Verrassend is dat niet, want dit werk is zo ongeveer de geboorteakte van de economie als wetenschap. Hoewel bijna 250 jaar oud is het nog altijd het bekendste en meest aangehaalde werk onder economen. „De invloed van Adam Smith”, schrijft Veenbaas met recht, „is ontzaglijk geweest.”

Het lijvige werk van Smith gaat over de vraag wat landen welvarend maakt en hoe deze welvaart kan worden gewaarborgd. Zijn theorie komt hierop neer dat welvaartsgroei te danken is aan voortgaande arbeidsdeling en de vorming van investeringskapitaal in een samenleving. In reactie op twee bestaande systemen of ‘scholen’ van politieke economie, het mercantilisme (dat welvaart opvat in termen van de hoeveelheid edelmetalen in ’s lands schatkist) en het fysiocratisme (dat rijkdom koppelt aan landbouw), verdedigt Smith het „systeem van de natuurlijke vrijheid.” Welvaart is het best gediend met de vrije concurrentie tussen individuen die door eigenbelang gedreven hun arbeid en kapitaal naar eigen inzicht inzetten. Aan de overheid de taak om dit proces te faciliteren en waar nodig te corrigeren.

Veenbaas is bij zijn vertaling uitgegaan van de zogenaamde Glasgow Edition, de standaardeditie die in 1976 verscheen ter gelegenheid van het tweede eeuwfeest van Smiths boek. Jammer genoeg zijn de daarin aangebrachte standaardnummering van alinea’s en het door Smith zelf vervaardigde register niet overgenomen. De vertaling zelf is fraai: de vertaler lijkt te hebben gestreefd naar een zo letterlijk mogelijke overzetting en heeft ervoor gekozen om de soms lange zinnen van de Schot intact te laten.

De meerwaarde van een uitgave als deze moet toch vooral worden gezocht in de inleiding. Geïnteresseerden in de geschiedenis van het economisch denken zullen het Engels doorgaans namelijk wel machtig zijn en grijpen naar een (veel goedkopere) Engelse editie van het werk. Hoewel hij uitgebreid ingaat op de voorlopers van Smith, de ontvangst van het werk en de doorwerking ervan, blijft Veenbaas toch te veel gefocust op de vraag naar het economisch liberalisme van de auteur. De inleiding toont overtuigend aan dat Smith geen compromisloze laisser-faire-denker was, die zou pleiten voor een ongeremd kapitalisme zonder regulerende overheid. Maar die visie, van Smith als een „geborneerde marktfetisjist” zoals Veenbaas het noemt, is allang achterhaald.

Interessanter was het geweest als hij verder was ingegaan op de plaats van het werk in de atypische Schotse verlichting. Wat hield de totale ”wetenschap van de mens” waar Smith en zijn collega’s naar streefden precies in en hoe pasten de ”Theory of Moral Sentiments” en ”Wealth of Nations” daar in? En wat kunnen we in de sociale wetenschap nu nog leren van Smiths mensbeeld, dat door Veenbaas opvallend genoeg „communitaristisch” wordt genoemd? Meer biografische details, bijvoorbeeld over Smiths achtergrond en carrière, hadden in de inleiding ook niet misstaan. Een niet-overbodige luxe is daarentegen de uitgebreide samenvatting. Smith was niet de meest gestructureerde schrijver en neigde tot wijdlopigheid. Dit laatste maakt deze vertaling al een prestatie op zich.

Boekgegevens

De welvaart van landen, Adam Smith (inl. en vert. Jabik Veenbaas); uitg. Boom; 1028 blz.; € 59,90