Giuseppe Conte is de absolute winnaar van de Italiaanse politieke crisis, die Europa de afgelopen weken in zijn greep heeft gehad. Vijftien maanden geleden was Conte nog een anonieme hoogleraar in Rome zonder veel profiel en charisma. Daarna werd hij de stroman voor twee politieke bazen, vicepremiers Matteo Salvini (Lega) en Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging). Nu is hij ’s lands favoriete politicus.

Volgens een peiling van Corriere della Sera is hij 20 tot 30 procent geliefder dan Salvini en Di Maio. Conte kreeg afgelopen week zelfs de openlijke steun van de Amerikaanse president Donald Trump. Dit alles is vooral te danken aan zijn magistrale speech in de senaat van vorige week, waarbij hij Salvini onder andere beschuldigde zijn eigen belangen boven de landsbelangen te hebben gesteld.

Conte zal waarschijnlijk volgende week voor de tweede keer worden beëdigd als premier, nu als chef van een coalitie tussen M5S en de centrumlinkse Democratische Partij (Partito Democratico, PD). Dat is toch wel bijzonder. Het komt wereldwijd niet vaak voor dat een premier in een en dezelfde zittingsperiode eerst een kabinet van deels rechts-nationalistische snit en daarna van deels linkse signatuur aanvoert.

Toch is dit niet onlogisch. Conte mag weliswaar officieel geen partijlid zijn, hij is in hart en nieren een man van Vijfsterrenbeweging (M5S), en dit is op afstand de grootste partij in het parlement.

Staatsrechtelijk is er niets tegen de nieuwe regering in te brengen, ook al roept rechts moord en brand. Giorgia Meloni van de extreemrechtse ”Broeders van Italië” sprak donderdag van „staatsgreep”.

Dwanghuwelijk

Het is echter een dwanghuwelijk tussen M5S en de PD. Er is geen liefde tussen de partners. De verkiezingsoverwinning van M5S in 2018 was deels gebaseerd op het demoniseren van de PD, het symbool van het oude, corrupte systeem.

M5S bevindt zich echter in vrije val. In 2018 won zij met bijna 34 procent van de stemmen, bij de Europese verkiezingen dit jaar kwam ze niet verder dan 17 procent. De PD was bij de stembusgang van 2018 afgeslacht (17 procent), en heeft sindsdien maar weinig winst geboekt.

PD-leider Nicola Zingaretti wilde vorige week niets weten van een samenwerking met M5S, maar Matteo Renzi, voormalig premier (2014-2016), wist hem op andere gedachten te brengen. Nieuwe verkiezingen op korte termijn, waarop Salvini gokte, zouden een einde hebben gemaakt aan M5S als bepalende partij. Het zou ook over en sluiten zijn geweest voor Renzi.

Hoewel deze behendige politicus geen officiële functie bekleedt binnen de Democratische Partij, heeft een groot deel van de parlementariërs zijn zetel te danken toen Renzi nog beslissend was bij het opstellen van de kandidatenlijst. Bij nieuwe verkiezingen zouden die parlementariërs het veld moeten ruimen. Zingaretti, partijleider sinds nog maar vijf maanden, moest wel toegeven.

Witte vlag

Maar naast Matteo Renzi is er nóg een Matteo: Salvini. Die moest de witte vlag hijsen. Salvini gokte op 8 augustus op nieuwe verkiezingen toen hij het kabinet liet struikelen. Die zou hij zonder moeite hebben gewonnen.

Giuseppe Conte moet de komende tijd er wel voor zorgen dat de liefde tussen de huwelijkspartners ontwaakt. Als de nieuwe regering de rit niet uitzit –er zijn nog 3,5 jaar te gaan– en de resultaten uitblijven, dan staat Salvini klaar om het roer over te nemen.