Een maand eerder legde Japan al de export van voor de Zuid-Korea belangrijke chemicaliën aan banden. Beide naties zetten hun hakken in het zand en dreigen met meer acties.

Het geschil begon toen het Zuid-Koreaanse hooggerechtshof begin juli bepaalde dat nabestaanden van Zuid-Koreanen die als dwangarbeiders te werk zijn gesteld tijdens de Japanse kolonisatie compensatie kunnen eisen bij de voormalige bezetter. Korea was een Japanse kolonie van 1910 tot 1945 en met name tijdens de Tweede Wereldoorlog werkten veel Koreanen onder dwang in Japanse fabrieken.

Tokio zegt dat alle claims uit de koloniale tijd in 1965 zijn geschikt met een verdrag, waarbij de diplomatieke banden met Seoul werden hersteld en een half miljard dollar in schadegelden werd overgemaakt. Japan reageerde op de gerechtelijke uitspraak door de uitvoer te verbieden van drie chemicaliën waar de Zuid-Koreaanse techindustrie in hoge mate van afhankelijk is.

Ingegraven

Waar eerder nog ruimte leek voor een van beide partijen om een stap terug te doen, hebben beide landen zich nu ingegraven. Zuid-Korea moet vanaf 28 augustus bij import van chemicaliën uit Japan toestemming voor iedere levering krijgen, een proces dat negentig dagen kan duren. Niet bepaald bevorderlijk voor de snelle Aziatische economieën. Een eerste levering van de eerder nog tegengehouden chemicaliën werd donderdagochtend goedgekeurd, waarbij de Japanse minister van handel Hiroshige Seko opmerkte dat het allemaal wel meevalt met de handelsrestricties. Zuid-Korea werd in 2004 aan de lijst toegevoegd en is het eerste land dat er ooit van geschrapt is.

Seoul reageerde daar in felle bewoordingen op. De Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in sprak in een tv-toespraak van een „egoïstisch besluit dat grote schade zal toebrengen aan de wereldeconomie door het ontwrichten van goederenstromen.” Zijn partij sprak van een „economische oorlogsverklaring” en zegt te zinspelen op tegenmaatregelen, waaronder economische restricties en het aanscherpen van het reisadvies naar Japan. Ook denkt Seoul na over het opzeggen van militair pact GSOMIA, waarin beide landen inlichtingen delen.

Moon wekte maandag verbazing met de opmerking dat de gevolgen van het handelsconflict konden worden opgevangen door een „vredeseconomie” met Noord-Korea op te tuigen. Analisten zagen niet in hoe een communistisch derdewereldland de plek zou kunnen innemen van de derde economie ter wereld.

Massavernietigingswapens

De opmerking getuigt ook van weinig strategisch inzicht: Japan beweert dat de formele reden voor de handelsrestricties is dat gevreesd wordt dat Zuid-Koreaanse bedrijven de chemicaliën doorverkopen aan Noord-Korea, waar ze voor het vervaardigen van massavernietigingswapens kunnen worden gebruikt. De opmerkingen van Moon zijn koren op de molen van deze ongefundeerde redenering.

Nu het handelsconflict voorlopig een blijvertje lijkt, is de vraag hoe ernstig de gevolgen zijn voor de mondiale economie. Zuid-Koreaanse overheidsfunctionarissen wijzen erop dat die economie last kan krijgen van het geschil, vooral in de vorm van duurdere en slechter beschikbare smartphones, halfgeleiders en plasmaschermen. De Japanse minister van handel Seko meent dat de economische schade beperkt blijft tot Zuid-Korea en stelt dat bedrijven tijd hebben gehad zich op de nieuwe situatie voor te bereiden.

Kans verkeken

Een vraag die verder speelt is verder of de Japanse acties in strijd zijn met regels van de Wereldhandelsorganisatie (WHO). Zuid-Korea beweert van wel, Japan van niet. Als Seoul de stap naar de WHO zet, is de kans verkeken om het geschil onderling op te lossen – al is daar momenteel al weinig hoop voor. Ook zal een internationaal arbitragehof moeten beoordelen of alle koloniale misstanden inderdaad in 1965 zijn opgelost – of dat individuele slachtoffers nog hun recht kunnen halen.

Ondertussen is onder met name Zuid-Koreaanse burgers het anti-Japanse sentiment flink opgelaaid. Donderdag stak opnieuw een Zuid-Koreaanse burger zichzelf in brand uit onvrede met de sancties, iets wat een week eerder ook gebeurde. Duizenden demonstranten verzamelden zich voor de Japanse ambassade in Seoul. Een groep Zuid-Koreaanse studenten bestormde het kantoor van een Japanse tv-zender in Seoul. Winkels en consumenten boycotten Japanse producten, sommige benzinepompen weigeren Japanse auto’s bij te tanken. Vloggers plaatsten beelden van hoe ze hun eigen Japanse auto’s vernielden.

De ruzie tussen Tokio en Seoul kan flinke gevolgen hebben voor de verhoudingen in Noordoost-Azië. In het verleden werkten beide landen samen tegen dreigingen uit Noord-Korea en China. Wanneer dit front uiteenvalt, komen die twee communistische landen sterker te staan.

Ook voeren Rusland en China gezamenlijke militaire oefeningen uit in de regio. Terwijl deze landen de banden aanhalen, stuiven de twee Amerikaanse bondgenoten in hetzelfde gebied ruziënd uiteen.