Kavel na kavel wordt op dit moment bebouwd in de gloednieuwe Almeerse agrowijk Oosterwold. Een kleine 300 woningen staan er al en op een wachtlijst dringen nog eens 800 gegadigden.

Een gecoördineerde chaos is het. Bouwvoorschriften zijn er niet, wel een aantal spelregels. Eén daarvan is dat de helft van iedere woonkavel een (stads)landbouwbestemming krijgt; een andere dat maximaal een achtste deel bebouwd wordt. In de toekomst staan er op een oppervlakte van 4300 hectare tussen Almere en Zeewolde zo’n 15.000 miniboerderijtjes en in ieder geval één grote: boerderij Vliervelden. En ook die is experimenteel.

Jan-Eelco Jansma, onderzoeker en promovendus bij Wageningen University en Aeres hogeschool Almere, is al jaren betrokken bij de planning van stadslandbouw in Oosterwold. Hij benadrukt dat het gebied voortborduurt op de oorspronkelijk plannen van de polderstad. Daarin was de verbinding tussen de stad en zijn agrarische omgeving al gelegd. „Almere zou in de jaren zeventig een soort eetbare stad moeten worden met veel vruchtbomen. In de plantsoenen hier groeien daarom tal van eetbare planten. Mensen zijn dat inmiddels vergeten. Ze kopen walnoten in de supermarkt, terwijl die hier gratis aan de bomen hangen.”

Groeispurt

Toen Almere in de jaren tachtig en negentig steeds meer huizen moest bouwen en wijken in hoog tempo vorm kregen, verloor de stad langzaam die ideeën uit het oog. Totdat Almere rond 2006 nadacht over een nieuwe groeispurt. De oude plannen kwamen weer op tafel: het verbouwen van voedsel in en rond de stad. Na onderzoek ontstond zo uiteindelijk het plan waar bewoners ook stadsboer zijn. Jansma: „Eigenlijk een modern vervolg op dat principe uit de jaren zeventig.”

De grond in Oosterwold moet voor de helft worden bestemd voor voedselproductie. De inrichting van de wijk en de straten bepalen de bewoners zelf. „Ze moeten daarvoor een stuk van hun kavel afstaan. Gas en riolering komen hier niet. Alles moet in eigen beheer geregeld worden. En dat kost veel tijd en overleg.”

Maar de woonwijk slaat aan: 800 gegadigden willen er aan de slag gaan. De relatief lage grondprijs van (nu) 79 euro per vierkante meter en de mogelijkheid om een vrijstaande woning te bouwen, zijn daar mogelijk de oorzaak van. Liefhebbers van uniforme bebouwing en strakke lijnen bezien de bonte schakering van kleurrijke bouwsels ongetwijfeld met enig afgrijzen.

Imposanter, maar minstens zo futuristisch, is Stadsboerderij Vliervelden. Op 42 hectare grond, midden in de nieuwe wijk, verrijst een boerderij met een appartementencomplex en woningen. Volgens de huidige regelgeving mogen nieuwe huizen –wanneer die geen agrarische bestemming hebben– niet binnen een straal van 150 meter van een agrarisch bedrijfspand worden gebouwd. Die richtlijn geldt bij Vliervelden niet meer. Voor de eigenaren van dit gecombineerde akkerbouw- en vleesveebedrijf zijn de bewoners op hun boerderij geen bedreiging, maar een onderdeel van het bedrijf.

Scherpe grens

Dit ”nieuwe boeren” is een deel van onze toekomst, verzekert Jansma. „Natuurlijk blijft grootschalige landbouw nodig, maar rond steden zullen nieuwe vormen van (stads)landbouw ontwikkeld worden. Het gaat om landbouw die nauw verbonden is met de stad, bijvoorbeeld omdat ze naast voedsel ook andere diensten aan de stad leveren. Hiermee verdwijnt de scherpe grens tussen stad en landbouw. Oosterwold is hiervan een voorbeeld. De stedeling wordt hier boer en andersom.”

Kenmerken van stadslandbouw

• Stadslandbouw kent veel vormen: kweekbakken op het dakterras, een volkstuin, een moestuin in het park, een zorgboerderij in de stadsrandzone, kantoorgebouwen die (tijdelijk) als kas worden gebruikt et cetera.

• Het kan gaan om vrijwilligers die zelf hun voedsel willen verbouwen, maar ook om commerciële initiatieven.

• Het betreft niet alleen de productie van voedsel, maar ook de verwerking en verspreiding van het voedsel naar de consument en aanvullende functies, zoals zorg, educatie en recreatie.

• Het kan voorzien in allerlei maatschappelijke behoeften. Verkorting van de voedselketen, bewustwording rond de herkomst van voedsel, cohesie in de wijk, recreatie, zorg en leefbaarheid.

serie Groen in de stad

Sedumdaken, groene gevels, regentuinen, minibossen en stadslandbouw. Groen in de stad staat volop in de belangstelling. Deel 5 (slot).