Gaten in het beton van de twee kazematten bij de brug duiden op de strijd die hier in 1944 is gevoerd. De betonnen bouwwerken hebben kogels van vliegtuigen en granaten van kanonnen moeten incasseren. Een van de kazematten, in de jaren dertig door de Nederlanders gebouwd, biedt zicht op iedereen die vanuit het Gelderse Nederasselt over de brug het Noord-Brabantse Grave nadert. De andere kazemat, uit dezelfde bouwperiode, staat iets verderop in de uiterwaarden.

Vanuit deze twee kazematten willen de Duitsers de brug in 1944 onder controle houden. De brug overspant de Maas, die na het Wilhelminakanaal bij Son de tweede belangrijke horde is die de geallieerden tijdens operatie Market Garden moeten nemen.

Rond 11.00 uur in de ochtend van 17 september 1944 duiken bij de brug geallieerde gevechtsvliegtuigen op. Vooral de kazemat in de uiterwaarden wordt beschoten. Dan komen rond 13.00 uur andere toestellen aan. Aan de Gelderse en Brabantse kant van de brug landen parachutisten. Ze moeten de Duitsers in en rond de kazematten uitschakelen en voorkomen dat de brug wordt opgeblazen. De paratroepers moeten zo’n 2 kilometer bij de brug vandaan landen en dan aan hun opmars beginnen. Eén Amerikaanse commandant, luitenant John S. Thompson, die aan de Brabantse kant van de Maas moet neerkomen, wacht enkele seconden voordat hij springt. Daardoor komt hij niet op 2 kilometer, maar op 700 meter van de brug terecht. Met zestien mensen is hij meer dan een kilometer verwijderd van zijn ongeveer 2000 kameraden. Hij moet kiezen: aansluiting zoeken bij de andere troepen, of meteen de Duitsers aanvallen. Hij besluit het laatste te doen. Met zijn kleine groep soldaten besluipt hij de kazematten. Een van de para’s schiet met een bazooka het luchtdoelkanon van een kazemat af. De Duitsers zijn door de Amerikanen zo overrompeld dat ze zich binnen enkele uren overgeven. De brug blijft behouden.

Dat de brug, die later wordt vernoemd naar Thompson, behouden blijft, heeft nog een oorzaak, zegt Evert Vos. Vos is manager van het kazemattenmuseum, dat in beide betonnen onderkomens is gevestigd. „In elke kazemat zaten negen militairen. In kazemat Zuid lagen springladingen om de brug op te blazen. Een Neder-Duitser beheerde de ontsteker. Hij moest in Nijmegen een nieuwe halen, maar hij bedacht zich en kwam nooit terug. Hij koos de kant van de geallieerden.”

Vos opent de deur van kazemat Zuid. Achter de betonnen muren ligt de geschiedenis van de slag om de brug. Vos wijst op een lang metalen voorwerp. „Dat is de loop van het Duitse afweergeschut dat door de Amerikanen van de kazemat is geschoten.” Uniformen, de band van een zweefvliegtuig „met de originele lucht er nog in” en andere voorwerpen vertellen de rest van het verhaal van de slag. Overigens gaven de Duitsers zich na deze nederlaag nog niet helemaal gewonnen. Op 21 september kreeg de brug een aanval te verduren. Inslagpunten van granaten bij kazemat Zuid getuigen daarvan. De brug werd beschadigd. De geallieerden legden er vervolgens een pontonbrug naast, zodat de tanks en andere voertuigen alsnog konden oversteken.

Uden-Heumen: 36,4 kilometer

Tussen Uden en Heumen zijn de etappes iets langer. De vijf etappes beslaan samen 36,4 kilometer. Na Uden volgen de dorpen Zeeland en Reek. Reek was voorheen een belangrijk knooppunt in het gebied. Op de derde dag van operatie Market Garden stonden talrijke mensen bij Reek de bevrijders op te wachten. ’s Avonds ontvingen veel omwonenden de militairen in hun huizen. Na Reek volgt Grave. Naast de oprit van de Maasbrug staat een glanzend monument van een parachute. Grave was eeuwenlang een vestingstad. Het kreeg te maken met meerdere legers. Bij Grave lopen de wandelaars via de brug van Noord-Brabant naar Gelderland. Via Nederasselt gaat het naar Overasselt. Hier staat een opvallend monument dat verwijst naar de landing van parachutisten. Vervolgens gaat het verder naar Heumen. De tocht gaat onder andere langs de ruïne van de eeuwenoude Sint-Walrickkapel, ooit een bedevaartsoord. Daarna begint Nijmegen binnen bereik te komen.

serie

Airbornepad

Een wandeltocht langs de route van operatie Market Garden, van het Belgische Lommel naar Arnhem. Deel 4 in een serie. Volgende week maandag deel 5.