Het mechanisme lijkt op dat van de manier waarop Brussel de begrotingsdiscipline in de EU in de hand probeert te houden, met regelmatige beoordelingen en een jaarrapport. De lidstaten kunnen elkaar aan de hand van de ‘reviews’ regelmatig de maat nemen. Daarnaast wil Brussel een maatschappelijk debat aanzwengelen.

Timmermans wijst erop dat het extra mechanisme niet in de plaats komt van de juridische mogelijkheden die de commissie heeft om naar het Europees Hof van Justitie te stappen. Als vroegtijdig ingrijpen of preventieve maatregelen niet helpen, zal de commissie „volledig gebruik blijven maken van haar bevoegdheden.”

Volgens Timmermans is de afgelopen vijf jaar gebleken dat het nodig is om „de gereedschapskist” uit te breiden. Brussel ligt geregeld in de clinch met vooral Polen, Hongarije en onlangs Roemenië over de kernwaarden van Europa.