”Monogaam”, boekenweekessay 2002
Auteur: Marek van der Jagt
Uitgeverij: Stichting CPNB, Amsterdam
ISBN 90 74336 72 8
Pagina’s: 64
Prijs: € 2,25. De geheimzinnige schrijver Marek van der Jagt (1967) uit Wenen schreef het boekenweekessay voor dit jaar. Wie ”De geschiedenis van mijn kaalheid” kent, zal geen hoge verwachtingen hebben van het ethische gehalte van ”Monogaam”, hoe veelbelovend de titel ook luidt.

In ”Monogaam” beschrijft Marek van der Jagt zijn eigen streven naar heerschappij over andere mensen. Of, om het met zijn eigen, weinig oorspronkelijke woorden te zeggen: „In mijn eerste kasboek schreef ik: „Ik wil heerser worden. Waarschijnlijk ben ik dat al, maar de rest van de wereld weet het nog niet.””

Daarna volgt een niet te stuiten hoeveelheid onzin over de belevenissen van Marek op zijn traject naar de opperheerschappij over de mensheid. Aanvankelijk probeert hij de andere gezinsleden te dresseren, later worden vrouwen het slachtoffer.

De schrijver is een gespleten persoonlijkheid. Vanaf zijn zeventiende probeert hij zichzelf zo objectief mogelijk te bestuderen. De observaties noteert hij in kasboeken. „Ik wilde mijzelf zo min mogelijk censuur opleggen en daarin slaagde ik geleidelijk aan beter”, merkt hij niet zonder trots op. Taboes doorbreken wordt een doel op zich. Maar de ware Marek is iemand van wie niemand kan houden, ook hijzelf niet. Daarom veinst hij een sympathiekere maar valse Marek. Dat brengt hem in conflict met de werkelijkheid en dat duurt net zo lang tot de werkelijkheid ook fictie blijkt te zijn.

Niet begrepen
De wijze waarop Marek van der Jagt over seks en erotiek schrijft is stuitend en weerzinwekkend. Met het begrip ”liefde” heeft dit schrijfsel niets van doen, in dat opzicht heeft de schrijver de opdracht van de CPNB niet helemaal goed begrepen.

Ook verhaaltechnisch is ”Monogaam” een onding. Het had een betoog moeten worden waarmee de schrijver à la Harry Mulisch de werkelijkheid op onnavolgbare wijze naar zijn hand zet. Dat dat experiment is mislukt komt vooral doordat Marek van der Jagt geen verhaal kan vertellen. De woorden en zinnen verzanden in een onsamenhangend gewauwel van de ikfiguur. Er gebeurt gewoon niets. En daarom is ”Monogaam” niet alleen onsmakelijk maar ook nog eens onverteerbaar.