De teloorgang van de kennis over de christelijke heilsfeiten is deels te wijten aan de ontkerkelijking. Ruim een halve eeuw terug gingen vele Nederlanders regelmatig naar de kerk. In zowel steden als dorpen ontmoetten de mensen uit allerlei rangen en standen elkaar. Ze hoorden dezelfde boodschap: de Geest werd uitgestort op allerlei mensen: jongeren en ouderen, Joden en Grieken, zonen en dochters, rijken en armen, vrijen en slaven, aanzienlijken en achtergestelden. En in de kerk zaten arbeiders en notabelen, middenstanders en boeren, studenten en scholieren.

Nu de in de jaren 70 ingezette kerkverlating massale vormen heeft aangenomen, en ook de vakbonden en politieke partijen hun ledenaanhang grotendeels hebben verloren, komen mensen uit verschillende lagen van de bevolking elkaar haast niet meer tegen. De kerkbanken worden tegenwoordig vooral bevolkt door mensen uit de middenklasse. De rest laat de kerk links liggen. De elite vind je er niet, hoogstens in een lutherse of remonstrantse kerk. De onderklasse heeft de kerk niet meer nodig, want financiële bijstand kun je bij het loket van de overheid krijgen. Bovendien zijn de preken vaak veel te moeilijk en sluiten ze niet aan bij hun belevingswereld.

De politieke partijen is het niet anders vergaan. Vooral de volkspartijen, zoals de PvdA, KVP en ARP en in mindere mate de VVD, wisten lange tijd arbeiders en intellectuelen aan zich te binden. Het parool was dat zij zich samen inzetten voor de opbouw van de maatschappij. Tegenwoordig is de politiek verzakelijkt, zoals dat heet. De PvdA schudde haar ideologische veren af. Visies doen er niet meer zo toe. Daar heb je alleen maar last van. Zelfs minister-president Rutte straalt dat uit.

Politici willen complexe problemen van de samenleving oplossen. Daarvoor moet je verstand van zaken hebben. Zodoende zijn hogeropgeleiden sterk oververtegenwoordigd onder politici. Kijk maar naar de samenstelling van de Tweede Kamer.

Voor zowel kerken als politieke partijen geldt dat het steeds meer verenigingen van gelijkgezinden zijn geworden. Het gevolg? Terwijl vroeger deze instituties eraan bijdroegen dat verschillen tussen mensen en bevolkingsgroepen gerelativeerd en overbrugd konden worden, zijn vandaag de dag de politieke partijen en kerken daar niet meer toe in staat. De bindmiddelen van de samenleving zijn opgelost. Liberale partijen prijzen zelfredzaamheid aan. Zelfs christenen denken dat je eerst aan jezelf moet denken, alvorens naar anderen te kijken.

Doordat iedereen de werkelijkheid vanuit z’n eigen bubbel beziet, zet de versplintering nog sterker door. De een vindt dat klimaatverandering het meest urgente probleem is en dat we dit probleem onmiddellijk moeten oplossen door CO2-emissies snel terug te dringen. De ander focust op de culturele verschillen in de samenleving en vindt dat alle vreemdelingen het land uit moeten, omdat ze alleen maar profiteren van onze welvaartsstaat. De toekomst staat op het spel en als je dan via sociale media alleen maar argumenten hoort die jouw opvattingen ondersteunen, komt het niet bij je op om ook andere ontwikkelingen onder ogen te zien, andere beweegredenen te horen en afwijkende gezichtspunten mee te krijgen.

Maar vooral: je krijgt geen oog voor de ander. In de echte ontmoeting ontstaat een gesprek en kun je iets van het probleem van de ander op het spoor komen, alsook zijn of haar gevoelens van onzekerheid, onveiligheid en eenzaamheid. Het erkennen daarvan, de ander laten merken dat die gehoord wordt, is vaak al een verademing.

U bent met Pinksteren wel in de kerk geweest? Dan heeft u de zegen van God meegekregen, om ánderen tot zegen te zijn. De kracht van de Pinkstergeest komt uw en mijn zwakheid te hulp. Elke dag weer.

De auteur is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP.